اگر پوتین در فضا بمب هسته ای منفجر کند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟

غزال زیاری: شفق های قطبی رویت شده در شب هشتم ژوین 1962 بر فراز آسمان هاوایی، شباهت چندانی به شفق هایی که تا قبل از آن مشاهده شده بود، نداشت. حدود ساعت 11 شب بود که نور فلش مانند حیرت انگیز و وهم آلودی در آسمان درخشید، کم کم از سبز به زرد و نارنجی تغییر رنگ داد و درنهایت با رنگ قرمز روشن محو شد.

در آن زمان، آمریکا به تازگی بمب گرماهسته ای خود را که 100 برابر قوی تر از بمب هیروشیما بود، آزمایش کرده بود. این بمب سوار بر موشک از منطقه ای بین جزایر مارشال و هاوایی به آسمان پرتاب شد و در ارتفاع 400 کیلومتری سطح زمین منفجر گردید.

این رویداد که Starfish Prime نام داشت، اولین و آخرین آزمایش آمریکا یا شوروی برای انفجار تسلیحات هسته ای شان نبود، اما تاثیرگذارترین آن ها بود و بین سال های 1958 تا 1962 بیش از 12 آزمایش مشابه انجام شد.

انفجار Starfish Prime، چنان قدرتی داشت که باعث خاموشی حدود 300 چراغ روشنایی در خیابان های جزیره اوآهو شد و به حدود یک سوم از 22 ماهواره ای که در مدار بودند، آسیب زد و حتی باعث نابودی برخی از آن ها شد.

جاناتان مک داول، اخترفیزیکدان مرکز اخترفیزیک هاروارد و اسمیتسونیان، دراین باره گفت: «Starfish Prime نشان می دهد که چرا ما بمب های هسته ای را در فضا دوست نداریم.»

تنها چند سال بعد از آن، در سال 1967 بود که آمریکا و شوروی پیمانی فضایی به امضا رساندند که بر اساس آن، قرار دادن سلاح های کشتارجمعی در مدار زمین ممنوع اعلام شد.

روسیه درصدد عهدشکنی

حالا که تقریباً شش دهه از آخرین انفجار هسته ای در مدار زمین می گذرد، وزارت دفاع آمریکا درباره برنامه احتمالی روسیه برای قرار دادن بمبی هسته ای در فضا، هشدار داده است. این در حالی است که اخیراً شورای امنیت سازمان ملل متحد، قطعنامه ای را برای تایید مجدد ممنوعیت چنین تسلیحاتی آماده کرده بود که با وتوی روسیه مواجه شد.

طبق اعلام مقامات آمریکایی، هیچ خطر قریب الوقوعی در میان نیست؛ چرا که هنوز هیچ کلاهک هسته ای در فضا وجود ندارد. ولی درنهایت این اقدام روسیه، چشم انداز نگران کننده ای را ترسیم می کند؛ چرا که انفجار هسته ای در مدار زمین در شرایط فعلی، به مراتب مخرب تر از Starfish Prime خواهد بود.

نمایی از اثرات انفجار Starfish Prime در آسمان از نگاه ناظران زمینی

انفجار هسته ای روی سطح زمین، از رویدادهای فاجعه بار و مستندشده ای پیروی می کند. در ابتدا گوی آتشینی (آذرگوی) شکل می گیرد که می تواند همه چیز را در شعاع وسیع (بسته به قدرت انفجار) بسوزاند یا بخار کند. بعد از آن در اثر تغییر ناگهانی فشار هوا، موج ضربه ای ایجاد می شود که می تواند باعث فروریختن ساختمان ها شود و آتش سوزی های وسیعی را به راه بیندازد. درنهایت ابر قارچی شکلی تشکیل می شود و بارش خاکستر پرتوزا (رادیواکتیو) در مناطق اطراف را باعث شود. اثرات چنین انفجاری از چند لحظه تا چند دهه، هزاران نفر را به کام مرگ خواهد کشید.

انفجار هسته ای در فضا

انفجار هسته ای در فضا کاملاً متفاوت خواهد بود؛ هیچ اثری از گوی آتشین (آذرگوی)، موج ضربه یا ابر قارچی در میان نیست؛ در عوض، بمب تمام قدرتش را به صورت تابش الکترومغناطیسی، پرتوهای گاما و اشعه ایکس آزاد می کند. ویکتوریا سامسون، مدیر ارشد امنیت و ثبات فضایی سازمان پایداری فضایی دراین باره توضیح می دهد: «این انفجار سه موج تخریب را به همراه خواهد داشت، نور بسیار درخشان و وسیعی که ماهواره های درون خط دید (بالای افق انفجار)، بلافاصله توسط تشعشعات از کار خواهند افتاد.»

او ادامه می دهد: «در مرحله بعد، تپ الکترومغناطیسی (EMP) ایجاد خواهند شد؛ بدین ترتیب که پرتوهای ایکس ناشی از انفجار با اتم های اتمسفر فوقانی برخورد می کنند و از طریق فرآیندی به نام پراکندگی کامپتون، الکترون ها را آزاد می کنند. این الکترون ها همراه با دیگر ذرات باردار ناشی از انفجار، در امتداد خطوط میدان مغناطیسی زمین به حرکت درمی آیند. همین اتفاق باعث ایجاد شفق های تماشایی در سراسر اقیانوس آرام در زمان آزمایش Starfish Prime شده بود. بسته به اندازه و ارتفاع انفجار هسته ای، این پالس الکترومغناطیسی می تواند باعث ویرانی هایی روی زمین یا در مدار ایجاد کند، به وسایل الکترونیکی محافظت نشده در فضاپیماها و سطح زمین آسیب برساند یا حتی عملکردشان را مختل کند».

کمربندهای طبیعی وان آلن

اما سومین موج تخریب هسته ای در فضا، ماندگارترین و مخرب ترین اثر خواهد بود. مک داول دراین باره می گوید: «دوز تشعشع اضافی در طول ماه ها و سال ها، باعث نابودی تعدادی از ماهواره ها می شود. انفجارهای هسته ای در مدار، کمربند وان آلن مصنوعی ایجاد می کنند، حلقه ای از ذرات باردار که از زمین در امتداد میدان مغناطیسی آن خارج می شود. مهندسان تلاش می کنند تا ماهواره ها را از کمربندهای وان آلن دور نگه دارند؛ چراکه مقادیر اضافی تشعشع متمرکز در این نواحی از طول عمر مفید فضاپیماها می کاهد. نکته قابل توجه اینجاست که کمربند تشعشعی Starfish Prime سال ها پابرجا بود. یک روز پس از این انفجار، ماهواره ای به نام تل استار به فضا پرتاب شد و ماه ها بعد از قرار گرفتن در معرض این تشعشعات که 100 برابر بیشتر از حد معمول بود، از کار افتاد».

خطری بزرگ برای ماهواره های بی شمار

امروزه حدود 10هزار ماهواره در مدار زمین حضور دارند که بعضی از آن ها بسیار مهم و گران قیمتند و قرار گرفتن آن ها در معرض تشعشعات ناشی از انفجار هسته ای در فضا، خطرساز خواهد بود. این امکان وجود دارد که حتی ماهواره های GPS نیز به خطر بیفتند. باید در نظر داشت که جزییات زیادی در این رابطه منتشر نمی شود؛ اما طبق گفته سامسون، چنین اتفاقی باعث آفلاین شدن بسیاری از فضاپیماهای مستقر در مدار پایین زمین از جمله بخش قابل توجهی از شش هزار ماهواره استارلینک اسپیس ایکس خواهد شد.

طرحی از پراکندگی حدود 10هزار ماهواره در مدار زمین

بسته به مکان و شدت انفجار، ساکنان ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) و همچنین ایستگاه تیان گونگ چین هم ممکن است به خطر بیفتند. تپ الکترومغناطیسی (EMP) ممکن است سیستم های الکترونیکی حیاتی را در این پایگاه های مداری از بین ببرد. سامسون با استناد به شبیه سازی های گزارش وزارت دفاع ایالات متحده در سال 2010 به این نکته اشاره کرد که حتی اگر هیچ نقص سخت افزاری هم رخ ندهد، قرار گرفتن در معرض تشعشعات، ایمنی خدمه را به خطر خواهد انداخت.

اگرچه جو زمین مانع از رسیدن بیشتر تشعشعات مضر به زمین می شود و بدین ترتیب وسایل الکترونیکی تا حدودی در امان خواهند بود، اما ساکنان روی زمین همچنان ممکن است در معرض خطرات مختلف انفجار مداری حاصل از تشدید تنش ها و آغاز جنگ هسته ای جهانی قرار بگیرند.

چشم انداز انفجار هسته ای Starfish prime از دید هواپیما

بلوف استراتژیک یا خطر جدی

البته هنوز مشخص نیست که آیا پروژه روسیه، ساختن و استفاده از بمبی هسته ای فضاپایه، جدی است یا خیر. مک داول دراین باره می گوید: «مشخص نیست که این موضوع، تنها ایده ای پاورپوینتی برای ژنرال های نیروهای موشکی استراتژیک روسیه است یا برنامه ای کاملاً جدی با بودجه مشخص و مجزا و شاید حتی در حکم تاکتیکی برای ترساندن حریفان، بدون قصد واقعی برای استفاده از چنین تکنولوژی ای. من تردید دارم که روسیه برنامه ای عملیاتی و جدی برای شلیک سلاح های هسته ای در فضا داشته باشد.»

بااین حال، سامسون بر این باور است که دولت آمریکا این تهدیدات را کاملاً جدی می گیرد. باید این را در نظر داشت که پس از جنگ سرد، قدرت روسیه در فضا کاهش یافته و کشورهایی مثل چین و آمریکا با داشتن برنامه های فضایی- تجاری قوی، جایگزین روسیه شده اند. به گفته سامسون، روسیه دیگر برنامه فضایی مدنی قوی ای ندارد و آن ها تنها در تسلیحات و عملیات های ضدفضایی پیشرو هستند که همین می تواند به قابلیت های فضایی کشورهای دیگر آسیب بزند.

منبع: scientificamerican

54321

اگر پوتین در فضا بمب هسته ای منفجر کند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟