۲۵ آبان در دنیای علم چه خبر؟

تقویم علم؛

به گزارش خبرگزاری کوبار، تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز 25 آبان  برابر با 14 نوامبر را ورق می‌زنیم.

***

سِر ویلیام هرشل

۱۵ نوامبر ۱۷۳۸ میلادی برابر با 25 آبان ۱۱۱۷ خورشیدی، ویلیام هرشل اخترشناس انگلیسی‌آلمانی به‌دنیا آمد. هرشل در سال ۱۷۷۳ اولین تلسکوپ خودش را ساخت و استفاده از آن را برای پروژه‌ای آغاز کرد که تا آخر عمرش تداوم داشت: پروژه مطالعه سیستماتیک آسمان. طی این مطالعات او سیاره اورانوس و سحابی‌ها، خوشه‌های ستاره‌ای و ستاره‌های دوتایی بسیاری را کشف کرد. هرشل این فرضیه را مطرح کرد که سحابی‌ها از ستارگان تشکیل شده‌اند و این‌گونه نظریه تکامل ستاره‌ای را توسعه داد و به اولین کسی تبدیل شد که شکل کهکشان ما، راه‌شیری را به‌درستی توصیف کرده است. او همچنین میماس و انسلادوس، دو قمر زحل را در سال ۱۷۸۹ و تیتانیا و اوبرون، دو قمر اورانوس را در سال ۱۷۸۷ کشف کرد. هرشل احتمالا معروف‌ترین اخترشناس قرن هجده میلادی بوده است.

اِلمر مک‌کولوم

۱۵ نوامبر ۱۹۶۷ میلادی برابر با 25 آبان ۱۳۴۶ خورشیدی، المر مک‌کولوم، زیست‌شیمی‌دان آمریکایی درگذشت. شهرت او به‌دلیل نظام نامگذاری حرفی ویتامین‌ها است. او ویتامین‌های آ و ب را کشف و با همکاری دیگران درباره ویتامین د مطالعه کرد و پژوهش‌های گسترده‌ای را در زمینه تغذیه و رشد انجام داد. مک‌کالوم اولین کسی بود که در ایالات‌متحده یک کلونی از موش‌های سفید را به‌عنوان حیوانات آزمایشگاهی به‌وجود آورد تا موضوع آزمایش‌هایش در مطالعات تغذیه‌ای باشند. در دهه ۱۹۱۰، مگ‌کالوم متوجه شد که یک رژیم غذایی سالم به چربی‌های خاصی نیاز دارد، و جزء ضروری این ماده غذایی سالم را «آ محلول در چربی» نامید که متمایز از ماده دیگری بود که به‌صورت «ب محلول در آب» نامگذاری کرده بود. او همچنین تحقیق کرد که چگونه مواد معدنی خاصی ازجمله کلسیم، فسفر، فلوئور، منگنز و روی را باید به‌عنوان مواد مغذی مهم در نظر گرفت.

یوهانس کپلر

۱۵ نوامبر ۱۶۳۰ میلادی برابر با 25 آبان ۱۰۰۹ خورشیدی، یوهانس کپلر درگذشت. این اخترشناس آلمانی  سه قانون اصلی حرکت سیارات را تدوین کرد که به اسحاق نیوتن امکان دادند قانون گرانش را ابداع کند. کپلر با استفاده از موقعیت‌های دقیق اندازه‌گیری‌شده سیارات ثبت‌شده توسط تیکو براهه، سه رابطه را به‌طور ریاضی از داده‌ها استنتاج کرد که عبارت‌اند از: ۱- سیارات در مدارهای بیضوی با خورشید در یک کانون حرکت می‌کنند. ۲- خط واصل بین خورشید و سیارات در زمان‌های مساوی، مساحت‌های مساوی را می‌پیماید. ۳- مربع زمان تناوب چرخش سیارات به دور خورشید با مکعب نصف محور بزرگ بیضی متناسب است. همچنین کپلر پیشنهاد کرد که جزر و مد ناشی‌از جاذبه ماه است. او معتقد بود که جهان به‌دست قوانین ریاضی اداره می‌شود، باوجوداین بر اهمیت تأیید تجربی تاکید می‌کرد.

شاتل فضایی شوروی

۱۵ نوامبر ۱۹۸۸ میلادی برابر با 25 آبان ۱۳۶۷ خورشیدی، اتحاد جماهیر شوروی اولین شاتل فضایی خودش را با نام ترکی بوران (طوفان برف) بدون سرنشین در اولین و تنها پرواز مداری‌اش به فضا پرتاب کرد. روسیه برنامه شاتل خود را در سال ۱۹۷۶ و در پاسخ به برنامه شاتل فضایی ایالات‌متحده آغاز کرد. تنها پرواز مداری بوران بدون سرنشین بود، زیرا سامانه پشتیبانی حیاتی در این شاتل بررسی نشده بود. بوران با موشک پرتاب‌گر فوق‌سنگین انرجیا به مدار ۲۵۰ کیلومتری پرتاب شد. محدودیت حافظه رایانه آن، پرواز را به ۲ مدار در ۲۰۶ دقیقه محدود می‌کرد. پس‌از پیمودن این مسیر، بوران همراه با یک فروند هواپیمای میگ ۲۵ که فضاپیما را از ارتفاع ۲۰ کیلومتری سطح زمین تا لحظه فرود اسکورت می‌کرد در فرودگاه بایکونور قزاقستان به زمین نشست. بعد‌از این پرتاب، بودجه شاتل بوران در سال ۱۹۹۳ به‌دلیل اختصاص بودجه آن به ساخت و توسعه موشک بالستیک قاره‌پیمای مولنیا لغو شد.