نمونه دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت

پس از فوت یک شخص، گواهی انحصار وراثت سندی حیاتی است که رابطه وراث با متوفی، تعداد آن ها و سهم قانونی هر یک از اموال باقی مانده را تعیین می کند. این گواهی برای انجام هرگونه اقدام حقوقی مربوط به ترکه متوفی، از جمله انتقال دارایی ها، دریافت حقوق بازنشستگی یا مطالبات بانکی، ضروری است.

چرا به گواهی انحصار وراثت نیاز داریم؟

در نظام حقوقی ایران، پس از درگذشت هر فرد، دارایی ها، حقوق و تعهدات مالی او (ترکه) به ورثه قانونی اش منتقل می شود. این انتقال صرفاً یک فرآیند خودکار نیست، بلکه نیازمند تأیید رسمی مراجع قضایی است تا حقوق تمام ذینفعان محفوظ بماند. گواهی انحصار وراثت در واقع سند رسمی است که هویت ورثه قانونی متوفی، نسبت آن ها با متوفی، و سهم الارث هر یک را مشخص می کند. این گواهی به منزله کلید ورود به هرگونه تصرف و اقدام در ترکه، از جمله انتقال سند ملک، دریافت وجوه از بانک ها یا مؤسسات مالی، و حتی پیگیری دعاوی حقوقی به نام متوفی است. بدون این گواهی، ورثه نمی توانند به صورت قانونی از اموال و حقوق متوفی بهره مند شوند یا بدهی های او را تسویه نمایند.

گواهی انحصار وراثت چیست؟ تعاریف و مفاهیم کلیدی

گواهی انحصار وراثت، حکمی است که از سوی شورای حل اختلاف صادر می شود و به طور رسمی هویت تمام وراث قانونی یک متوفی را تأیید می کند. این گواهی نه تنها اسامی وراث را لیست می کند، بلکه درجه قرابت آن ها با متوفی (مانند همسر، فرزند، پدر، مادر، خواهر و برادر) و میزان سهم الارث هر یک را بر اساس قانون مدنی و قانون امور حسبی مشخص می سازد. هدف اصلی از صدور این گواهی، جلوگیری از هرگونه سوءاستفاده یا ادعای غیرقانونی نسبت به اموال متوفی و فراهم آوردن بستری قانونی برای تقسیم عادلانه ترکه است. مفهوم «متوفی» به فردی اطلاق می شود که فوت کرده است و «ورثه حین الفوت» نیز به افرادی گفته می شود که در زمان فوت متوفی زنده بوده اند و از او ارث می برند. این ورثه ممکن است وارث طبقه اول (فرزندان، پدر و مادر، همسر)، طبقه دوم (اجداد، خواهر و برادر) یا طبقه سوم (عموها، عمه ها، دایی ها، خاله ها و فرزندان آن ها) باشند.

انواع گواهی انحصار وراثت: محدود یا نامحدود؟

گواهی انحصار وراثت با توجه به ارزش و میزان دارایی های باقی مانده از متوفی، به دو دسته محدود و نامحدود تقسیم می شود که هر یک فرآیند و شرایط خاص خود را دارد.

گواهی انحصار وراثت محدود

این نوع گواهی برای مواردی صادر می شود که ارزش کل ترکه (دارایی های منقول و غیرمنقول) متوفی، مطابق با قوانین جاری، از مبلغ مشخصی کمتر باشد. در حال حاضر، این حد نصاب حدود 500 میلیون ریال (پنجاه میلیون تومان) است. یکی از ویژگی های اصلی گواهی انحصار وراثت محدود، عدم نیاز به انتشار آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار است. این موضوع باعث می شود فرآیند صدور این گواهی سریع تر و کم هزینه تر باشد. متقاضیان تنها با ارائه مدارک لازم به شورای حل اختلاف، می توانند در مدت زمان کوتاه تری گواهی خود را دریافت کنند.

گواهی انحصار وراثت نامحدود

در صورتی که ارزش ترکه متوفی بیش از حد نصاب تعیین شده (بیش از 500 میلیون ریال) باشد، صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود ضروری است. فرآیند این نوع گواهی شامل یک مرحله اضافی و مهم است: انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار. هدف از این آگهی، اطلاع رسانی عمومی به اشخاص ذینفع، از جمله سایر ورثه احتمالی، طلبکاران یا موصی لهم، است تا در صورت وجود هرگونه اعتراض یا ادعا، فرصت لازم برای طرح آن را داشته باشند. پس از انتشار آگهی، یک دوره انتظار یک ماهه در نظر گرفته می شود. در این مدت، اگر اعتراضی مطرح نشود، شورای حل اختلاف به صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود اقدام خواهد کرد. این فرآیند به دلیل نیاز به آگهی و دوره انتظار، زمان برتر از نوع محدود آن است.

چه کسانی می توانند متقاضی گواهی انحصار وراثت باشند؟ (مفهوم ذینفع)

بر اساس قانون، تنها اشخاص ذینفع می توانند درخواست صدور گواهی انحصار وراثت را مطرح کنند. مفهوم ذینفع در این زمینه گسترده است و فقط شامل ورثه مستقیم متوفی نمی شود. از جمله مهم ترین متقاضیان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. ورثه متوفی: این گروه، اصلی ترین متقاضیان هستند و شامل تمام کسانی می شوند که از متوفی ارث می برند، از جمله همسر، فرزندان، پدر، مادر، خواهر، برادر، اجداد و غیره. حتی حضور یک نفر از ورثه برای تقدیم دادخواست کافی است و سایر ورثه به عنوان خوانده در دادخواست ذکر می شوند.
2. طلبکاران متوفی: اشخاصی که متوفی به آن ها بدهکار بوده است، می توانند برای وصول مطالبات خود، درخواست گواهی انحصار وراثت را ارائه دهند. این امر به آن ها امکان می دهد تا از میزان ترکه و هویت ورثه مطلع شده و اقدامات قانونی لازم را برای دریافت طلب خود انجام دهند.
3. موصی له: در صورتی که متوفی وصیت نامه ای تنظیم کرده باشد و مالی را برای شخصی خاص وصیت کرده باشد، آن شخص (موصی له) نیز ذینفع محسوب می شود و می تواند برای اطمینان از اجرای وصیت و دریافت مال موصی بها، درخواست گواهی انحصار وراثت دهد.
4. وصی متوفی: فردی که به موجب وصیت نامه، متولی اداره امور ترکه یا اجرای وصایای متوفی شده است، می تواند به منظور انجام وظایف خود، متقاضی صدور این گواهی باشد.
5. اشخاصی که به هر دلیل حقی در ترکه متوفی دارند: این عنوان عام، شامل هر فرد یا نهادی می شود که بتواند اثبات کند وجود گواهی انحصار وراثت برای احقاق حق او از ترکه متوفی ضروری است. ماده ۳۶۰ قانون امور حسبی نیز به صورت کلی به اشخاص ذینفع اشاره دارد و تعیین مصادیق آن بر عهده دادگاه است.

مهم این است که متقاضی بتواند اثبات کند که به دلیل حقوقی یا مالی، به این گواهی نیاز دارد و بدون آن، حقوقش تضییع خواهد شد.

مدارک لازم برای دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت

جمع آوری دقیق و کامل مدارک، از نخستین و مهم ترین گام ها در فرآیند دریافت گواهی انحصار وراثت است. نقص در مدارک می تواند به تأخیر طولانی یا حتی رد دادخواست منجر شود. لیست زیر شامل تمامی مدارک ضروری است که باید تهیه و به دادخواست پیوست شوند:

• گواهی فوت متوفی: این گواهی توسط اداره ثبت احوال صادر می شود و تاریخ و علت فوت را تأیید می کند.
• اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه و کارت ملی متوفی: برای اثبات هویت و وضعیت مدنی متوفی ضروری است.
• اصل و کپی تمام صفحات شناسنامه و کارت ملی تمامی ورثه: هر یک از ورثه باید مدارک هویتی خود را ارائه دهند. در صورتی که برخی از ورثه به هر دلیلی قادر به همکاری نباشند، همان ورثه متقاضی می تواند مدارک هویتی خود را ارائه و از شورای حل اختلاف بخواهد که از ثبت احوال استعلام لازم را در خصوص سایر ورثه انجام دهد.
• سند رسمی ازدواج دائم متوفی (در صورت وجود همسر): برای اثبات رابطه زوجیت و تعلق سهم الارث به همسر متوفی لازم است.

فرم استشهادیه محضری

استشهادیه محضری یکی از حیاتی ترین مدارک برای اثبات تعداد و هویت ورثه است. این فرم باید توسط حداقل سه نفر از اشخاص معتبر و مورد اعتماد که متوفی و ورثه او را می شناسند، امضا شود. این سه نفر باید در دفترخانه اسناد رسمی حاضر شده و صحت اظهارات خود را تأیید کنند. دفترخانه نیز با گواهی امضا، رسمی بودن این سند را تأیید می کند. در فرم استشهادیه، مشخصات کامل متوفی و ورثه او با نسبت قرابتشان به متوفی ذکر می شود و شهود تأیید می کنند که ورثه دیگری غیر از افراد نامبرده وجود ندارد.

• آخرین وصیت نامه رسمی یا عادی (در صورت وجود و لزوم): اگر متوفی وصیت نامه ای تنظیم کرده باشد، ارائه آن به شورای حل اختلاف می تواند در تعیین نحوه تقسیم برخی اموال یا حقوق موصی لهم تأثیرگذار باشد. وصیت نامه عادی برای اعتبار نیاز به تأیید دادگاه دارد.
• گواهی واریز هزینه دادرسی: هزینه های قانونی مربوط به طرح دادخواست و خدمات قضایی باید پرداخت شود که معمولاً در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی محاسبه و دریافت می گردد.

برگه گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث

در خصوص مالیات بر ارث، تغییرات قانونی مهمی صورت گرفته است. بر اساس تبصره ماده ۳۴ قانون مالیات های مستقیم، اصلاحیه ۱۳۹۵/۰۱/۰۱، برای صدور گواهی انحصار وراثت، دیگر نیازی به ارائه گواهی پرداخت مالیات بر ارث (یا گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی) نیست. این بدان معناست که شما می توانید بدون پرداخت مالیات بر ارث، گواهی انحصار وراثت را دریافت کنید.
اما باید توجه داشت که این معافیت به معنای عدم وجود مالیات بر ارث نیست. برای هرگونه انتقال اموال و دارایی های متوفی (مانند سند ملک، سهام، وجوه بانکی و…) به نام ورثه، ارائه گواهی پرداخت مالیات بر ارث الزامی است. ورثه باید ظرف یک سال از تاریخ فوت، اظهارنامه مالیات بر ارث را به اداره امور مالیاتی مربوطه تسلیم و مالیات را پرداخت کنند. عدم پرداخت مالیات در موعد مقرر، منجر به تعلق جریمه خواهد شد. بنابراین، در حالی که برای دریافت گواهی انحصار وراثت به این برگه نیاز ندارید، برای مراحل بعدی و تصرف در ترکه، این موضوع اهمیت پیدا می کند.

تمامی کپی های مدارک باید برابر اصل شوند که این کار در دفاتر اسناد رسمی یا دفاتر خدمات الکترونیک قضایی قابل انجام است. تهیه یک پوشه منظم از تمامی مدارک، فرآیند را تسهیل خواهد کرد.

مراحل گام به گام درخواست گواهی انحصار وراثت: از جمع آوری مدارک تا صدور گواهی

فرآیند درخواست گواهی انحصار وراثت شامل چندین مرحله مشخص است که با دقت و ترتیب باید انجام شوند. هر گام برای پیشبرد پرونده و دریافت نهایی گواهی ضروری است.

گام اول: جمع آوری مدارک لازم

همانطور که پیشتر ذکر شد، این مرحله شامل تهیه تمامی مدارک هویتی متوفی و ورثه، گواهی فوت، سند ازدواج (در صورت وجود)، فرم استشهادیه محضری، و در صورت لزوم، وصیت نامه و گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث است. دقت در جمع آوری کامل و صحیح این مدارک، از اتلاف وقت و تأخیر در مراحل بعدی جلوگیری می کند.

گام دوم: تنظیم دادخواست در دفتر خدمات الکترونیک قضایی

پس از آماده سازی مدارک، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. در این دفاتر، کارکنان متخصص به شما کمک می کنند تا دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت را به صورت الکترونیکی تنظیم و ثبت کنید. تمامی مدارک جمع آوری شده نیز در همین مرحله بارگذاری می شوند. هزینه دادرسی مربوط به دادخواست نیز در همین دفتر پرداخت می گردد. در این مرحله، سیستم به شما یک کد پیگیری ارائه می دهد که برای پیگیری وضعیت پرونده در آینده مفید خواهد بود.

گام سوم: ارسال دادخواست به شورای حل اختلاف و تشکیل پرونده

دادخواست تنظیم شده از طریق سامانه خدمات الکترونیک قضایی به صورت خودکار به شورای حل اختلافی که در حوزه قضایی آخرین محل اقامت متوفی قرار دارد، ارسال می شود. مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست انحصار وراثت، شورای حل اختلاف است. پس از ارسال، پرونده شما در این شورا تشکیل و برای رسیدگی به شعبه مربوطه ارجاع داده می شود.

گام چهارم (فقط برای گواهی نامحدود): آگهی در روزنامه کثیرالانتشار و دوره انتظار

اگر ارزش ترکه متوفی بیش از حد نصاب قانونی (نامحدود) باشد، شورای حل اختلاف دستور می دهد تا یک نوبت آگهی در یکی از روزنامه های کثیرالانتشار منتشر شود. این آگهی برای اطلاع رسانی به عموم و اشخاص ذینفع است تا در صورت وجود اعتراض، آن را مطرح کنند. پس از انتشار آگهی، یک دوره انتظار یک ماهه آغاز می شود. در این مدت، اگر هیچ اعتراضی به دادخواست انحصار وراثت وارد نشود، پرونده وارد مرحله بعدی رسیدگی می شود. در صورت اعتراض، شورای حل اختلاف به موضوع رسیدگی کرده و در صورت لزوم، تحقیقات بیشتری انجام خواهد داد.

آگهی در روزنامه کثیرالانتشار و دوره انتظار یک ماهه، تنها برای گواهی انحصار وراثت نامحدود الزامی است و فرصتی برای اعتراض ذینفعان ایجاد می کند.

گام پنجم: رسیدگی شورای حل اختلاف

پس از طی مراحل فوق، پرونده توسط قاضی شورای حل اختلاف بررسی می شود. در این مرحله، مدارک ارائه شده مورد ارزیابی قرار می گیرند. در برخی موارد، شورا ممکن است برای تأیید صحت اطلاعات، از شهود محلی تحقیق کند یا از اداره ثبت احوال و سایر مراجع، استعلامات لازم را به عمل آورد. هدف از این رسیدگی، اطمینان از صحت ادعاها و تعیین دقیق ورثه و سهم الارث آن ها است. برای پیگیری وضعیت پرونده خود، می توانید با استفاده از کد پیگیری که در گام دوم دریافت کرده اید، به سامانه ثنا یا سامانه عدل ایران مراجعه نمایید.

گام ششم: صدور گواهی انحصار وراثت

پس از تکمیل فرآیند رسیدگی و اطمینان از صحت اطلاعات، شورای حل اختلاف گواهی انحصار وراثت را صادر می کند. این گواهی به صورت رسمی به متقاضی یا وکیل او تحویل داده می شود. گواهی صادر شده، سندی معتبر و لازم الاجرا برای تمام اقدامات قانونی مربوط به ترکه متوفی است. با در دست داشتن این گواهی، ورثه می توانند نسبت به انتقال اموال، دریافت حقوق و انجام سایر امور مربوط به متوفی اقدام کنند. مدت زمان صدور گواهی انحصار وراثت بسته به نوع گواهی (محدود یا نامحدود) و سرعت رسیدگی شورای حل اختلاف، می تواند متفاوت باشد. گواهی محدود معمولاً در عرض چند هفته صادر می شود، در حالی که گواهی نامحدود به دلیل نیاز به آگهی و دوره انتظار، ممکن است تا چند ماه به طول انجامد.

نمونه دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت

در این بخش، یک نمونه کامل و دقیق از دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت ارائه می شود که می تواند به عنوان راهنمایی برای تکمیل فرم های مربوطه در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مورد استفاده قرار گیرد. توضیحات لازم برای هر قسمت نیز درج شده است تا شما بتوانید به راحتی اطلاعات مربوط به پرونده خود را وارد کنید.

عنوان دادخواست: دادخواست صدور گواهی انحصار وراثت

مشخصات خواهان:

این بخش شامل اطلاعات کامل یکی از ورثه یا ذینفعانی است که درخواست کننده اصلی گواهی است. مشخصات خواهان باید با دقت و مطابق با مدارک هویتی تکمیل شود.

• نام: [نام خواهان]
• نام خانوادگی: [نام خانوادگی خواهان]
• نام پدر: [نام پدر خواهان]
• کد ملی: [کد ملی خواهان]
• شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه خواهان]
• تاریخ تولد: [تاریخ تولد خواهان]
• اقامتگاه: [آدرس کامل محل سکونت خواهان، شامل شهر، خیابان، کوچه، پلاک]
• شغل: [شغل خواهان]

مشخصات خواندگان:

در این قسمت، مشخصات سایر ورثه متوفی که متقاضی دادخواست نیستند، به عنوان خوانده درج می شود. باید اطلاعات تمام ورثه دیگر (به جز خواهان) وارد شود. اگر آدرس برخی از ورثه مشخص نیست، می توان عبارت مجهول المکان را ذکر کرد.

1. نام: [نام ورثه ۱]، نام خانوادگی: [نام خانوادگی ورثه ۱]، نام پدر: [نام پدر ورثه ۱]، کد ملی: [کد ملی ورثه ۱]، شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه ورثه ۱]، تاریخ تولد: [تاریخ تولد ورثه ۱]، اقامتگاه: [آدرس کامل ورثه ۱]، شغل: [شغل ورثه ۱]
2. نام: [نام ورثه ۲]، نام خانوادگی: [نام خانوادگی ورثه ۲]، نام پدر: [نام پدر ورثه ۲]، کد ملی: [کد ملی ورثه ۲]، شماره شناسنامه: [شماره شناسنامه ورثه ۲]، تاریخ تولد: [تاریخ تولد ورثه ۲]، اقامتگاه: [آدرس کامل ورثه ۲]، شغل: [شغل ورثه ۲]
3. … (به تعداد سایر ورثه)

وکیل یا نماینده قانونی:

در صورتی که دادخواست توسط وکیل یا نماینده قانونی (مانند قیم یا ولی) ارائه می شود، مشخصات او در این بخش وارد می گردد.

• نام: [نام وکیل/نماینده قانونی]
• نام خانوادگی: [نام خانوادگی وکیل/نماینده قانونی]
• نام پدر: [نام پدر وکیل/نماینده قانونی]
• کد ملی: [کد ملی وکیل/نماینده قانونی]
• اقامتگاه: [آدرس کامل وکیل/نماینده قانونی]

خواسته یا موضوع و بهای آن:

در این قسمت به صورت صریح درخواست خود را مبنی بر صدور گواهی انحصار وراثت اعلام می کنید.

• تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت برای مرحوم/مرحومه [نام و نام خانوادگی متوفی].

دلایل و منضمات دادخواست:

در این بخش، لیست مدارکی که به دادخواست پیوست شده اند، به طور دقیق ذکر می شود. این مدارک باید از قبل آماده شده و در زمان ثبت دادخواست بارگذاری شوند.

1. گواهی فوت متوفی (رونوشت مصدق)
2. رونوشت مصدق کلیه صفحات شناسنامه و کارت ملی متوفی
3. رونوشت مصدق کلیه صفحات شناسنامه و کارت ملی تمامی ورثه
4. رونوشت مصدق سند ازدواج متوفی (در صورت وجود همسر)
5. فرم استشهادیه محضری (فرم چاپی تکمیل شده با گواهی امضا دفترخانه)
6. (اختیاری) کپی مصدق وصیت نامه رسمی یا عادی (در صورت وجود)
7. (اختیاری) گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث (توضیح: همانطور که پیشتر ذکر شد، ارائه آن برای صدور گواهی انحصار وراثت الزامی نیست، اما برای نقل و انتقال اموال لازم است.)

شرح دادخواست:

این بخش، متن اصلی دادخواست است که در آن، وضعیت فوت متوفی، مشخصات او و ورثه قانونی اش به تفصیل شرح داده می شود. متن باید با دقت و وضوح نوشته شود و اطلاعات مربوط به متوفی و ورثه به درستی وارد گردند.

با سلام و احترام، به استحضار می رساند: شادروان/مرحوم [نام و نام خانوادگی متوفی] فرزند [نام پدر متوفی] به شماره شناسنامه [شماره شناسنامه متوفی] صادره از [محل صدور شناسنامه] متولد [تاریخ تولد متوفی] به تاریخ [تاریخ فوت متوفی] در شهر [محل فوت متوفی] دار فانی را وداع گفته اند. ایشان پیرو مذهب [مذهب متوفی، مثلاً شیعه اثنی عشری] بوده و ورثه حین الفوت ایشان عبارتند از:

1. [نام و نام خانوادگی ورثه ۱] فرزند [نام پدر ورثه ۱] به شماره ملی [کد ملی ورثه ۱] متولد [تاریخ تولد ورثه ۱] با نسبت [نسبت با متوفی، مثلاً همسر دائم/پسر/دختر/پدر/مادر] و اقامتگاه [آدرس کامل ورثه ۱].
2. [نام و نام خانوادگی ورثه ۲] فرزند [نام پدر ورثه ۲] به شماره ملی [کد ملی ورثه ۲] متولد [تاریخ تولد ورثه ۲] با نسبت [نسبت با متوفی] و اقامتگاه [آدرس کامل ورثه ۲].
3. [نام و نام خانوادگی ورثه ۳] فرزند [نام پدر ورثه ۳] به شماره ملی [کد ملی ورثه ۳] متولد [تاریخ تولد ورثه ۳] با نسبت [نسبت با متوفی] و اقامتگاه [آدرس کامل ورثه ۳].
4. (و سایر ورثه با ذکر مشخصات کامل)

بنا به مراتب فوق، متوفی ورثه دیگری ندارد و با تقدیم این دادخواست و مدارک لازم که پیوست می باشند، تقاضای صدور گواهی انحصار وراثت مورد استدعاست.

امضا خواهان/وکیل: [امضا و نام و نام خانوادگی]

نکات مهم و الزامات فرآیند انحصار وراثت

در کنار مراحل و مدارک اصلی، دانستن برخی نکات کلیدی می تواند به تسهیل فرآیند و جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی کمک کند:

مدت زمان صدور گواهی انحصار وراثت چقدر است؟

مدت زمان لازم برای صدور گواهی انحصار وراثت به عوامل متعددی بستگی دارد. برای گواهی انحصار وراثت محدود، معمولاً این فرآیند از چند هفته تا حداکثر دو ماه به طول می انجامد. اما در مورد گواهی انحصار وراثت نامحدود، به دلیل نیاز به انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار و دوره انتظار یک ماهه پس از آن، این زمان ممکن است به دو تا چهار ماه یا حتی بیشتر افزایش یابد. سرعت کار شورای حل اختلاف، میزان شلوغی دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و کامل بودن مدارک از سوی متقاضی، همگی بر این زمان تأثیرگذار هستند.

هزینه های مربوط به انحصار وراثت شامل چه مواردی است؟

هزینه های فرآیند انحصار وراثت به چند بخش تقسیم می شود:

1. هزینه دادرسی: این هزینه مبلغی است که بابت طرح دادخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی پرداخت می شود و مبلغ آن بر اساس تعرفه های مصوب قانونی است.
2. هزینه آگهی روزنامه: فقط برای گواهی انحصار وراثت نامحدود، هزینه ای بابت انتشار آگهی در روزنامه کثیرالانتشار پرداخت می شود که نرخ آن توسط روزنامه تعیین می گردد.
3. هزینه فرم استشهادیه محضری: برای گواهی امضا شهود در دفترخانه اسناد رسمی، هزینه ای دریافت می شود.
4. حق الوکاله وکیل (در صورت انتخاب وکیل): اگر متقاضی تصمیم بگیرد که برای انجام امور انحصار وراثت از خدمات وکیل استفاده کند، باید حق الوکاله وکیل را نیز پرداخت نماید.
5. هزینه تهیه و برابر اصل کردن مدارک: شامل هزینه های مربوط به فتوکپی و برابر اصل کردن اسناد در دفاتر اسناد رسمی یا دفاتر خدمات قضایی.

آیا حضور همه ورثه برای دادخواست انحصار وراثت لازم است؟

خیر، الزامی به حضور و امضای تمامی ورثه برای تقدیم دادخواست انحصار وراثت نیست. حضور و درخواست تنها یکی از ورثه یا هر شخص ذینفع کفایت می کند. در این حالت، شخصی که دادخواست را ارائه می دهد، به عنوان خواهان و سایر ورثه، به عنوان خوانده در دادخواست ذکر می شوند. حتی اگر یکی از ورثه همکاری نکند یا به دلایلی مایل به ارائه مدارک نباشد، خواهان می تواند مدارک خود را ارائه کرده و از شورا بخواهد که استعلامات لازم را از ثبت احوال برای شناسایی سایر ورثه به عمل آورد. این امر از بن بست رسیدگی به دلیل عدم همکاری برخی از ورثه جلوگیری می کند.

نقش مالیات بر ارث در فرآیند انحصار وراثت چیست؟ (آخرین تغییرات)

همانطور که پیش تر اشاره شد، بر اساس قانون جدید (تصویب ۱۳۹۵/۰۱/۰۱)، برای صدور خود گواهی انحصار وراثت، نیازی به ارائه گواهی پرداخت مالیات بر ارث یا تسلیم اظهارنامه آن نیست. این تغییر قانونی به منظور تسهیل فرآیند اولیه برای ورثه انجام شده است. اما باید تأکید شود که این به معنای حذف مالیات بر ارث نیست. برای هرگونه نقل و انتقال دارایی های متوفی (مانانند ملک، خودرو، حساب های بانکی، سهام و اوراق بهادار) به نام ورثه، پرداخت مالیات بر ارث الزامی است. ورثه باید ظرف یک سال از تاریخ فوت، اظهارنامه مالیاتی مربوط به ترکه را به اداره امور مالیاتی تسلیم و مالیات متعلقه را پرداخت کنند. بنابراین، گرچه برای گرفتن گواهی نیازی به آن نیست، اما برای استفاده عملی از گواهی و تصرف در اموال، این مالیات باید تسویه شود.

آیا امکان انجام انحصار وراثت اینترنتی وجود دارد؟

بله، در حال حاضر، فرآیند ثبت دادخواست انحصار وراثت به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه خدمات الکترونیک قضایی انجام می شود. ورثه یا ذینفعان می توانند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست خود را به صورت آنلاین ثبت و مدارک را بارگذاری کنند. این روش، جایگزین فرآیند کاغذی و حضوری قبلی شده و از سرعت و دقت بالاتری برخوردار است. همچنین، پیگیری وضعیت پرونده نیز از طریق سامانه ثنا امکان پذیر است. لازم به ذکر است که بر اساس برخی طرح های آتی (مانند برنامه هفتم توسعه)، پیشنهاداتی برای صدور کاملاً خودکار گواهی انحصار وراثت بر اساس اطلاعات موجود در سامانه های دولتی، بدون نیاز به حضور فیزیکی ورثه، مطرح شده است که در صورت تصویب نهایی و اجرایی شدن، می تواند فرآیند را بسیار ساده تر کند.

در صورت عدم همکاری یکی از ورثه چه باید کرد؟

همانطور که قبلاً ذکر شد، عدم همکاری یک یا چند نفر از ورثه، مانعی برای درخواست گواهی انحصار وراثت نیست. هر یک از ورثه یا ذینفعان می تواند به تنهایی دادخواست را مطرح کند و سایر ورثه را به عنوان خوانده در دادخواست قید نماید. شورای حل اختلاف، وظیفه دارد با استعلام از اداره ثبت احوال و سایر مراجع، اطلاعات مربوط به تمامی ورثه را احراز کرده و حتی در صورت عدم همکاری آن ها، گواهی انحصار وراثت را صادر کند. این گواهی برای همه ورثه معتبر خواهد بود.

تفاوت گواهی انحصار وراثت با تحریر ترکه و تقسیم ترکه چیست؟

این سه مفهوم حقوقی، گرچه مرتبط هستند، اما دارای تفاوت های اساسی اند:

1. گواهی انحصار وراثت: اولین قدم پس از فوت است و صرفاً به شناسایی ورثه و تعیین نسبت و سهم الارث قانونی آن ها می پردازد و هیچ ارتباطی به تعیین دارایی ها یا بدهی ها ندارد.
2. تحریر ترکه: به معنای تعیین و صورت برداری دقیق از کلیه اموال (منقول و غیرمنقول)، حقوق و مطالبات، و همچنین بدهی های متوفی است. هدف آن مشخص کردن دقیق دارایی ها و بدهی های موجود است تا از ضایع شدن حقوق ورثه و طلبکاران جلوگیری شود. این فرآیند معمولاً زمانی انجام می شود که ورثه از میزان دقیق دارایی ها یا بدهی ها اطلاع کافی ندارند یا اختلافی در این خصوص وجود دارد.
3. تقسیم ترکه: آخرین مرحله است که پس از صدور گواهی انحصار وراثت و در صورت لزوم تحریر ترکه، انجام می شود. در این مرحله، اموال و دارایی های متوفی (پس از کسر بدهی ها و اجرای وصیت) بر اساس سهم الارث تعیین شده در گواهی انحصار وراثت، میان ورثه تقسیم می شود. این تقسیم می تواند به صورت توافقی یا از طریق دادگاه (در صورت عدم توافق ورثه) صورت گیرد.

به بیان ساده، انحصار وراثت مشخص می کند چه کسی وارث است، تحریر ترکه مشخص می کند چه چیزهایی برای ارث وجود دارد، و تقسیم ترکه مشخص می کند هر وارث چه سهمی از آن دارایی ها را دریافت خواهد کرد.

جمع بندی و نتیجه گیری

فرآیند صدور گواهی انحصار وراثت، گامی اساسی و اجتناب ناپذیر پس از فوت هر شخص برای تعیین تکلیف قانونی ترکه اوست. این گواهی به ورثه امکان می دهد تا به صورت رسمی و قانونی نسبت به اموال و حقوق به جا مانده از متوفی اقدام کنند و از تضییع حقوق خود و سایر ذینفعان جلوگیری نمایند. آشنایی با انواع گواهی انحصار وراثت (محدود و نامحدود)، مدارک ضروری، مراحل گام به گام و نکات حقوقی مربوطه، برای هر متقاضی حیاتی است. دقت در تکمیل مدارک، به ویژه فرم استشهادیه محضری، و تنظیم صحیح دادخواست، می تواند به تسریع این فرآیند کمک شایانی کند. گرچه قوانین اخیر فرآیند صدور گواهی را ساده تر کرده اند، اما پیچیدگی های احتمالی در موارد خاص یا وجود اختلافات بین ورثه، لزوم دقت و در برخی موارد، بهره مندی از مشاوره حقوقی را تأکید می کند.