ایا مهریه ۱۴ سکه می شود

پرسش درباره وضعیت مهریه ۱۴ سکه و اینکه آیا این میزان به عنوان سقف قانونی تصویب شده است یا خیر، از جمله ابهامات رایج در جامعه امروز است. باید صراحتاً اعلام کرد که طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه از ۱۱۰ به ۱۴ سکه تاکنون به تصویب نهایی مجلس شورای اسلامی نرسیده و قانون ۱۱۰ سکه کماکان معتبر و قابل اجراست. این موضوع، که در سال های اخیر به دلیل طرح های پیشنهادی در مجلس و برخی اطلاعات نادرست، دستخوش سوءتفاهم هایی شده، ضرورت شفاف سازی وضعیت حقوقی فعلی مهریه در ایران را دوچندان می سازد.

در نظام حقوقی ایران، مهریه به عنوان یک حق مالی مستقل برای زوجه، از لحظه عقد ازدواج به ذمه زوج قرار می گیرد. این حق، فارغ از میزان و نحوه تعیین آن، از ارکان اساسی عقد نکاح محسوب می شود و مطالبه آن در هر زمان، با رعایت شرایط قانونی، امکان پذیر است. با وجود این، نوسانات اقتصادی و افزایش ارزش سکه طلا، مباحثی را درباره نحوه وصول و ضمانت اجرای مهریه های سنگین مطرح کرده است. همین امر سبب شده تا برخی تصور کنند که سقف قانونی مهریه به ۱۴ سکه کاهش یافته یا در شرف تغییر اساسی قرار دارد.

در این مقاله، قصد داریم با تحلیل دقیق وضعیت طرح ۱۴ سکه، قوانین جاری مهریه در ایران (با تاکید بر آخرین تغییرات و رویه های قضایی سال ۱۴۰۳)، مراحل و رویه های قانونی مطالبه مهریه، مفاهیم حقوقی کلیدی و موضوع مالیات مهریه، به تمامی ابهامات پیرامون این موضوع پاسخ دهیم. هدف این است که با ارائه اطلاعات دقیق و مستند، از پراکندگی اطلاعات نادرست جلوگیری کرده و مرجعی معتبر برای زوجین، حقوق دانان و عموم مردم فراهم آوریم.

روشن سازی وضعیت طرح کاهش مهریه به ۱۴ سکه: واقعیت ها و شایعات

طی سالیان اخیر، بحث ها و گمانه زنی های بسیاری پیرامون قانون جدید مهریه ۱۴ سکه مطرح شده است. این موضوع به دلیل طرح هایی که در مجلس شورای اسلامی به منظور اصلاح قوانین خانواده و کاهش معضل زندانیان مهریه ارائه شده اند، به وجود آمده است. با این حال، لازم است به صراحت و دقت وضعیت حقوقی این موضوع تبیین شود تا از هرگونه سوءتفاهم جلوگیری به عمل آید.

واقعیت این است که هیچ قانون رسمی و لازم الاجرایی تحت عنوان قانون مهریه ۱۴ سکه در ایران وجود ندارد. آنچه در فضای عمومی به این نام شناخته می شود، صرفاً یک طرح یا پیشنهاد است که در مراحل مختلف بررسی در مجلس شورای اسلامی مطرح شده، اما تاکنون به تصویب نهایی نرسیده است. این طرح، به دنبال تعدیل سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه بوده است، نه محدود کردن اصل مهریه.

توضیح ماهیت طرح و تفاوت آن با قانون

در فرآیند قانون گذاری، ابتدا یک طرح یا لایحه مطرح می شود. طرح ها توسط نمایندگان مجلس و لوایح توسط دولت ارائه می گردند. این طرح ها پس از ارائه، در کمیسیون های تخصصی مجلس مورد بررسی قرار گرفته، سپس در صحن علنی مجلس به بحث و رأی گیری گذاشته می شوند. در صورت تصویب در مجلس، برای تأیید نهایی به شورای نگهبان ارسال می شوند. تنها پس از تأیید شورای نگهبان و ابلاغ رسمی است که یک مصوبه به قانون تبدیل شده و لازم الاجرا می گردد. طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه نیز همین مسیر را طی کرده، اما در مراحل پایانی به تصویب نرسیده است.

بنابراین، هرگونه اظهارنظر مبنی بر تصویب و لازم الاجرا شدن این قانون، دقیق نبوده و بر پایه اطلاعات نادرست استوار است. تا زمانی که این طرح به طور کامل مراحل قانون گذاری را طی نکند و به عنوان قانون ابلاغ نشود، هیچ اعتبار حقوقی نداشته و قابلیت اجرایی نخواهد داشت.

وضعیت فعلی طرح ۱۴ سکه

در حال حاضر، طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه از ۱۱۰ به ۱۴ سکه، در وضعیت تعلیق یا عدم تصویب نهایی قرار دارد. این بدان معناست که هیچ یک از بندهای پیشنهادی این طرح، از جمله محدودیت ضمانت اجرای کیفری به ۱۴ سکه، یا وضع مالیات بر مهریه های بالاتر از آن، قابلیت اجرایی ندارد. به همین دلیل، تمامی رویه های قانونی مربوط به مطالبه مهریه، کماکان بر اساس قوانین فعلی و به ویژه ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده صورت می گیرد که در بخش های بعدی به تفصیل به آن خواهیم پرداخت.

دلایل طرح و انتقادات وارده

از جمله اهداف اصلی مطرح کنندگان طرح ۱۴ سکه، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش آمار زندانیان مهریه که بار سنگینی بر دوش سیستم قضایی و اجتماعی کشور است.
• تعدیل مهریه های نامتعارف و ایجاد تعادل بیشتر در روابط مالی زوجین.
• تشویق جوانان به ازدواج با کاهش دغدغه های مالی مربوط به مهریه های سنگین.

با این حال، این طرح با انتقادات و ملاحظاتی نیز همراه بوده است. منتقدان معتقدند که کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه می تواند به تضعیف حقوق مالی زنان و کاهش اهرم فشار برای وصول مهریه منجر شود. همچنین، برخی نگرانند که این تغییرات، امنیت اقتصادی زنان را در صورت جدایی به خطر اندازد و نقش حمایتی مهریه را کمرنگ سازد. این بحث ها نشان دهنده پیچیدگی های موضوع مهریه و ضرورت توجه به تمامی ابعاد اجتماعی، اقتصادی و حقوقی آن است.

طرح کاهش سقف ضمانت اجرای کیفری مهریه به ۱۴ سکه هنوز به تصویب نهایی نرسیده و قانون ۱۱۰ سکه کماکان معتبر و لازم الاجرا است.

قانون فعلی مهریه: مبنای ۱۱۰ سکه برای ضمانت اجرای کیفری در سال ۱۴۰۳

با توجه به عدم تصویب طرح ۱۴ سکه، آنچه در حال حاضر در نظام حقوقی ایران درباره مهریه و ضمانت اجرای آن ملاک عمل قرار می گیرد، ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ است. این ماده، نقطه عطفی در قوانین مربوط به مهریه بود و تغییرات مهمی را در رویه مطالبه مهریه ایجاد کرد.

توضیح ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده

ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده به صراحت بیان می دارد: هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.

مفاد این ماده دارای چند نکته کلیدی است:

1. سقف ۱۱۰ سکه برای ضمانت اجرای کیفری: این بدان معناست که اگر مهریه زوجه تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی باشد، مرد مکلف به پرداخت آن است و در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار، می تواند با درخواست زوجه مشمول حکم جلب و حبس قرار گیرد. این بخش از مهریه، دارای ضمانت اجرای کیفری است که در ماده ۲ قانون اجرای محکومیت های مالی (امکان جلب) پیش بینی شده است.
2. مازاد بر ۱۱۰ سکه: اگر مهریه تعیین شده بیش از ۱۱۰ سکه باشد، برای وصول مازاد بر این میزان، شرط ملائت زوج (تمکن مالی مرد) مطرح می شود. یعنی زوجه باید اثبات کند که زوج برای پرداخت آن قسمت از مهریه که بیش از ۱۱۰ سکه است، توانایی مالی دارد. در غیر این صورت، برای این مازاد، حکم جلب و حبس صادر نخواهد شد و صرفاً به صورت دین مدنی باقی می ماند.
3. محاسبه به نرخ روز: تمامی مهریه ها، چه تا ۱۱۰ سکه و چه بیشتر از آن، باید بر اساس نرخ روز سکه در زمان مطالبه و پرداخت، محاسبه و پرداخت شوند. این امر برای حفظ ارزش واقعی مهریه در گذر زمان و جبران کاهش قدرت خرید پول ملی ضروری است.

تفاوت مهریه تعیین شده با مهریه دارای ضمانت اجرا

بسیاری به اشتباه تصور می کنند که قانونگذار تعیین مهریه را به ۱۱۰ سکه محدود کرده است. این تصور کاملاً نادرست است. زوجین می توانند هر تعداد سکه یا هر نوع مالی را به عنوان مهریه تعیین کنند و از این نظر هیچ محدودیتی وجود ندارد. نکته مهم این است که سقف ۱۱۰ سکه فقط مربوط به ضمانت اجرای کیفری مهریه است، یعنی قابلیت جلب و حبس زوج. مهریه بیش از ۱۱۰ سکه همچنان یک دین معتبر بر ذمه زوج است و زوجه حق مطالبه آن را دارد، اما برای وصول مازاد آن، باید تمکن مالی مرد اثبات شود.

مفهوم ملائت زوج برای مازاد بر ۱۱۰ سکه

همانطور که ذکر شد، برای مهریه های بیشتر از ۱۱۰ سکه، اثبات ملائت زوج (توانایی مالی) بر عهده زوجه است. این بدان معناست که زوجه باید با ارائه مدارک و مستندات، به دادگاه ثابت کند که زوج دارای اموال، دارایی ها، درآمد یا موقعیت مالی مناسبی است که امکان پرداخت مازاد مهریه را دارد. این اثبات می تواند از طریق معرفی اموال منقول و غیرمنقول، حقوق و مزایا، حساب های بانکی و سایر دارایی های زوج صورت گیرد. در صورت اثبات ملائت، دادگاه حکم به پرداخت مازاد مهریه خواهد داد، اما در صورت عدم اثبات، برای این بخش از مهریه حکم جلب صادر نمی شود.

مراحل و رویه های قانونی مطالبه مهریه (طبق قوانین فعلی)

مطالبه مهریه در ایران از دو طریق اصلی امکان پذیر است: مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک و مراجعه به دادگاه خانواده. هر یک از این روش ها دارای شرایط، مزایا و محدودیت های خاص خود هستند که در ادامه به تفصیل بررسی می شوند.

الف) مطالبه از طریق اداره ثبت اسناد

این روش یکی از مسیرهای مطالبه مهریه است که معمولاً به دلیل سرعت بیشتر در آغاز فرآیند و عدم نیاز به مراجعه اولیه به دادگاه، مورد توجه قرار می گیرد. شرایط و مزایای آن عبارتند از:

1. شرایط: برای استفاده از این روش، عقدنامه رسمی و سند ازدواج باید وجود داشته باشد. زوجه می تواند با مراجعه به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده یا اداره اجرای ثبت اسناد، درخواست صدور اجرائیه برای مهریه خود را ارائه دهد.
2. مزایا:
   • سرعت اولیه: فرآیند صدور اجرائیه ثبتی معمولاً سریع تر از تشکیل پرونده در دادگاه است.
   • بدون نیاز به وکیل: در مراحل اولیه، نیازی به اخذ وکیل نیست و زوجه می تواند شخصاً اقدام کند.
   • امکان توقیف اموال: پس از صدور اجرائیه، زوجه می تواند تقاضای توقیف اموال منقول و غیرمنقول زوج را که در اداره ثبت اسناد ثبت شده اند (مانند خودرو، ملک) مطرح کند.
3. محدودیت ها:
   • عدم امکان جلب: مطالبه مهریه از طریق ثبت، منجر به صدور حکم جلب زوج نمی شود. این ضمانت اجرا فقط از طریق مراجع قضایی و تا سقف ۱۱۰ سکه امکان پذیر است.
   • نیاز به مراجعه به دادگاه در صورت عدم وجود اموال: اگر زوج اموال قابل توقیفی به نام خود در اداره ثبت نداشته باشد، یا اموال معرفی شده کافی نباشند، زوجه ناگزیر است برای ادامه فرآیند و استفاده از ضمانت اجرای کیفری (جلب) به دادگاه خانواده مراجعه کند.
   • هزینه ها: ممکن است در این روش، هزینه هایی برای صدور اجرائیه و مراحل اداری وجود داشته باشد.

ب) مطالبه از طریق دادگاه خانواده

این روش، جامع تر بوده و تمامی ابعاد مطالبه مهریه، از جمله توقیف اموال، صدور حکم جلب و بررسی دادخواست اعسار را پوشش می دهد:

1. روند دادخواست، رسیدگی و صدور حکم:
   • مراجعه و ثبت دادخواست: زوجه با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و تنظیم دادخواست مطالبه مهریه، فرآیند را آغاز می کند.
   • رسیدگی در دادگاه: دادگاه خانواده پس از ثبت دادخواست، زوجین را برای رسیدگی و ارائه دفاعیات دعوت می کند. در این مرحله، تمامی ادله و مستندات مربوط به مهریه و توانایی مالی زوج مورد بررسی قرار می گیرد.
   • صدور حکم: پس از بررسی های لازم، دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند.
2. امکان توقیف اموال:
   • معرفی اموال: زوجه می تواند در هر مرحله از دادرسی، اموال منقول و غیرمنقول زوج را به دادگاه معرفی کرده و درخواست توقیف آنها را بنماید.
   • استعلام دارایی ها: دادگاه می تواند از مراجع ذی ربط (مانند اداره ثبت اسناد، بانک مرکزی، راهنمایی و رانندگی، سازمان بورس) استعلام دارایی های زوج را درخواست کند تا اموال پنهان شده شناسایی و توقیف شوند.
3. شرایط و محدودیت های حکم جلب:
   • فقط تا ۱۱۰ سکه: حکم جلب و حبس زوج، فقط برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی صادر می شود. برای مازاد بر این میزان، حتی با حکم دادگاه، امکان جلب وجود ندارد، مگر اینکه زوج مالی داشته باشد و از پرداخت آن امتناع کند.
   • عدم پرداخت اقساط: در صورتی که زوج درخواست اعسار داده و مهریه به صورت اقساطی تعیین شده باشد و وی سه قسط متوالی را پرداخت نکند، زوجه می تواند مجدداً درخواست حکم جلب وی را مطرح کند.
   • اثبات اعسار: اگر زوج بتواند در دادگاه ثابت کند که توانایی مالی برای پرداخت مهریه به صورت یکجا را ندارد (دادخواست اعسار)، دادگاه مهریه را تقسیط می کند و در این صورت، تا زمانی که اقساط منظم پرداخت شود، حکم جلب صادر نخواهد شد.

مفاهیم حقوقی کلیدی در خصوص مهریه

درک صحیح برخی اصطلاحات و مفاهیم حقوقی مرتبط با مهریه برای هر دو طرف عقد ازدواج ضروری است. این مفاهیم بر نحوه مطالبه، پرداخت و ضمانت اجرای مهریه تأثیر مستقیم دارند.

الف) مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

این دو واژه، نحوه و شرایط مطالبه مهریه را تعیین می کنند:

1. مهریه عندالمطالبه:
   • توضیح: مهریه عندالمطالبه به این معناست که زوجه می تواند در هر زمان پس از وقوع عقد، مهریه خود را مطالبه کند و زوج مکلف به پرداخت آن است. در این حالت، بار اثبات تمکن مالی برای پرداخت مهریه، بر عهده زوج است؛ یعنی زوج باید ثابت کند که توانایی پرداخت مهریه را به صورت یکجا ندارد و برای تقسیط آن باید دادخواست اعسار ارائه دهد.
   • پیامدهای حقوقی: در صورت عدم پرداخت و عدم اثبات اعسار از سوی زوج، زوجه می تواند از طریق مراجع قضایی، اقدامات لازم برای وصول مهریه (مانند توقیف اموال و درخواست حکم جلب تا سقف ۱۱۰ سکه) را انجام دهد. حق حبس (امتناع از تمکین تا زمان دریافت مهریه) نیز برای زوجه در مهریه عندالمطالبه وجود دارد.
2. مهریه عندالاستطاعه:
   • توضیح: مهریه عندالاستطاعه به معنای آن است که زوجه زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که توانایی مالی زوج برای پرداخت آن احراز شود. در این حالت، بار اثبات تمکن مالی زوج بر عهده زوجه است. یعنی زوجه باید مدارک و مستنداتی ارائه دهد که نشان دهنده دارایی و توانایی مالی زوج برای پرداخت مهریه باشد.
   • پیامدهای حقوقی: وصول مهریه عندالاستطاعه دشوارتر از عندالمطالبه است، چرا که زوجه باید ابتدا توان مالی زوج را ثابت کند. در صورت عدم اثبات تمکن مالی، زوجه نمی تواند مهریه خود را وصول کند و در این شرایط، حتی اگر زوج هیچ مالی نداشته باشد، ضمانت اجرایی برای پرداخت مهریه وجود نخواهد داشت. همچنین، در مهریه عندالاستطاعه، حق حبس برای زوجه وجود ندارد؛ به عبارت دیگر، زوجه نمی تواند به صرف عدم پرداخت مهریه، از تمکین خودداری کند.

ب) دادخواست اعسار از پرداخت مهریه

دادخواست اعسار یکی از مهم ترین ابزارهای قانونی برای زوج در مواجهه با مطالبه مهریه است:

• تعریف اعسار: اعسار به معنای عدم توانایی مالی فرد برای پرداخت دیون خود است. در مورد مهریه، زوج می تواند با ارائه دادخواست اعسار، به دادگاه ثابت کند که توانایی پرداخت مهریه به صورت یکجا را ندارد.
• هدف از اعسار: هدف اصلی از دادخواست اعسار، جلوگیری از زندانی شدن زوج به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه و همچنین تقسیط مهریه بر اساس توان مالی وی است.
• شرایط پذیرش دادخواست اعسار:
  • زوج باید عدم توانایی مالی خود را برای پرداخت مهریه به صورت یکجا، با ارائه مدارک و شواهد معتبر (مانند لیست اموال و دارایی ها، گواهی عدم اشتغال، فیش حقوقی) به دادگاه اثبات کند.
  • دو شاهد که از وضعیت مالی زوج اطلاع کامل دارند، باید به نفع او شهادت دهند.
• نحوه تعیین اقساط و عواقب عدم پرداخت: در صورت پذیرش دادخواست اعسار، دادگاه با توجه به درآمد، شغل، دارایی ها و وضعیت معیشتی زوج، مهریه را به صورت اقساط (معمولاً با یک پیش قسط و اقساط ماهانه یا سالانه) تعیین می کند. اگر زوج سه قسط متوالی را پرداخت نکند، زوجه می تواند مجدداً درخواست حکم جلب وی را از دادگاه داشته باشد.

ج) مهریه حال و مهریه مدت دار

مهریه از نظر زمان پرداخت به دو دسته تقسیم می شود:

• مهریه حال: اکثر مهریه ها به صورت حال تعیین می شوند، به این معنی که زوجه بلافاصله پس از عقد حق مطالبه آن را دارد. در این حالت، حق حبس (امتناع از تمکین تا دریافت مهریه یا پیش قسط آن) برای زوجه برقرار است.
• مهریه مدت دار: در موارد بسیار نادر، ممکن است مهریه برای زمان مشخصی (مثلاً پس از یک سال از عقد) یا با وقوع رویدادی خاص (مثلاً پس از تولد اولین فرزند) تعیین شود. در این صورت، زوجه تا فرا رسیدن موعد یا وقوع شرط، حق مطالبه مهریه را ندارد و به تبع آن، حق حبس نیز تا آن زمان برای وی محقق نمی شود.

مالیات مهریه: آیا مهریه مشمول مالیات است؟

یکی از پرسش های رایج در خصوص مهریه، مربوط به شمول یا عدم شمول مالیات بر آن است. این موضوع به دلیل انتشار برخی شایعات و طرح های پیشنهادی در گذشته، ابهامات بسیاری را به وجود آورده است. ضروری است که پاسخ این پرسش را بر اساس قوانین فعلی و مستندات رسمی ارائه دهیم.

پاسخ صریح: معافیت عمومی مهریه از مالیات

بر اساس قوانین جاری مالیاتی در ایران، مهریه به طور عمومی از پرداخت مالیات معاف است. این معافیت از سالیان دور برقرار بوده و در هیچ یک از قوانین مالیاتی مصوب، مهریه به عنوان درآمد مشمول مالیات شناخته نشده است. قانونگذار مهریه را یک انتقال قهری یا هبه تلقی نمی کند که مشمول مالیات بر ارث یا مالیات بر هبه شود، بلکه آن را یک حق مالی می داند که به موجب عقد نکاح و در چارچوب قانون و شرع به زن تعلق می گیرد.

بنابراین، زوجین و به خصوص زوجه، بابت دریافت مهریه خود، نیاز به پرداخت هیچ گونه مالیات عمومی ندارند. این معافیت، با هدف حمایت از حقوق زنان و جایگاه مهریه در خانواده صورت گرفته است.

موارد خاص و طرح های پیشنهادی (با تاکید بر عدم اجرا)

با وجود معافیت عمومی، در گذشته برخی طرح ها و ایده ها در مجلس شورای اسلامی یا محافل کارشناسی مطرح شده بود که پیشنهاد می کردند برای مهریه های بسیار بالا و نامتعارف، مالیات هایی در نظر گرفته شود. هدف از این پیشنهادات، کنترل مهریه های سنگین و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی بود. به عنوان مثال، در برخی طرح ها، وضع مالیات پلکانی برای مهریه های بالاتر از سقف مشخص (مثلاً ۱۴ یا ۱۱۰ سکه) مطرح شده بود که در صورت تصویب، مسئولیت پرداخت آن بر عهده زوجه یا حتی زوج پیشنهاد شده بود.

اما لازم به تاکید مجدد است که این موارد، صرفاً در حد طرح، پیشنهاد و بحث کارشناسی باقی مانده اند و تاکنون هیچ یک از آنها به قانون تبدیل نشده و به مرحله اجرا نرسیده اند. لذا، هیچ گونه مالیاتی بر مهریه، حتی مهریه های بسیار بالا، در حال حاضر اعمال نمی شود. هرگونه اطلاعاتی مبنی بر اجرای مالیات بر مهریه ۱۴ سکه یا هر سقف دیگری، صحیح نبوده و بر پایه شایعات استوار است.

مهریه به طور عمومی در ایران مشمول مالیات نیست و معافیت های مالیاتی در این خصوص برقرار است.

در نتیجه، می توان گفت که نگرانی بابت مالیات بر مهریه، با توجه به قوانین فعلی، بی مورد است. آنچه اهمیت دارد، تعیین مهریه ای معقول و متناسب با توان مالی زوج و آگاهی کامل از حقوق و تکالیف مربوط به آن است.

نکات مهم و توصیه ها برای زوجین

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و اجتماعی پیرامون مهریه، آگاهی و اقدام صحیح پیش از ازدواج و در طول زندگی مشترک، می تواند از بروز مشکلات بسیاری جلوگیری کند. در این بخش، به برخی نکات مهم و توصیه های کاربردی برای زوجین اشاره می شود:

۱. اهمیت مشاوره حقوقی پیش از تعیین مهریه

یکی از اساسی ترین گام ها برای زوجین، به خصوص در شرف ازدواج، دریافت مشاوره حقوقی تخصصی است. مشاور حقوقی یا وکیل متخصص خانواده می تواند:

• تمامی جوانب حقوقی مهریه، از جمله تفاوت های عندالمطالبه و عندالاستطاعه، آثار و پیامدهای هر یک را به روشنی توضیح دهد.
• با توجه به شرایط مالی و اجتماعی طرفین، به آن ها در انتخاب میزان و نوع مهریه مناسب یاری رساند.
• از بروز سوءتفاهم ها و تصمیم گیری های احساسی که ممکن است در آینده مشکلات جدی ایجاد کند، جلوگیری کند.

۲. انتخاب مهریه متناسب با توان مالی زوج و جلوگیری از تعیین مهریه های نامتعارف

مهریه، پشتوانه ای برای زوجه است، نه ابزاری برای فشار یا سودجویی. تعیین مهریه های بسیار سنگین و نامتعارف، نه تنها به استحکام بنیان خانواده کمکی نمی کند، بلکه می تواند بذر اختلافات آینده را بکارد و حتی منجر به زندانی شدن زوج یا درگیری های طولانی مدت قضایی شود. توصیه می شود:

• مهریه ای انتخاب شود که زوج، توانایی واقعی پرداخت آن را داشته باشد. این امر حس مسئولیت پذیری را در زوج تقویت کرده و زوجه را نیز از نگرانی های ناشی از عدم وصول مهریه رها می سازد.
• به جای تکیه صرف بر تعداد بالای سکه، می توان از سایر انواع مهریه (مانند اموال مشخص، حقوق مالی، آموزش و…) نیز بهره گرفت که پشتوانه معقول تری برای زوجه فراهم آورد.

۳. آگاهی کامل از حقوق و تکالیف مربوط به مهریه

هم زوج و هم زوجه باید از حقوق و تکالیف خود در قبال مهریه آگاه باشند:

• برای زوجه: آگاهی از حق مطالبه مهریه در هر زمان، امکان توقیف اموال و درخواست جلب (تا سقف ۱۱۰ سکه)، و همچنین شرایط اعمال حق حبس (در مهریه عندالمطالبه).
• برای زوج: آگاهی از دین بودن مهریه بر ذمه وی، امکان ارائه دادخواست اعسار برای تقسیط مهریه، و لزوم پرداخت اقساط به موقع برای جلوگیری از صدور حکم جلب.

۴. اهمیت ثبت رسمی مهریه

ثبت مهریه در سند رسمی ازدواج، از اهمیت بالایی برخوردار است. این ثبت رسمی، به مهریه ضمانت اجرایی قانونی می دهد و راه را برای مطالبه آن از طریق مراجع قضایی و ثبتی هموار می کند. عدم ثبت مهریه یا ثبت آن به صورت غیررسمی، می تواند در آینده برای اثبات و وصول آن، مشکلات جدی ایجاد کند. بنابراین، اطمینان از درج صحیح و کامل مهریه در سند ازدواج، از اولین و مهمترین گام هاست.

با رعایت این نکات و رویکردی عقلانی و آگاهانه به موضوع مهریه، می توان از بسیاری از چالش های حقوقی و اجتماعی که زندگی مشترک را تحت تأثیر قرار می دهند، پیشگیری کرد و بنیان خانواده را بر پایه های مستحکم تری بنا نهاد.

سوالات متداول

آیا قانون جدید مهریه ۱۴ سکه عطف به ماسبق می شود؟

خیر، همانطور که توضیح داده شد، اساساً قانون جدید مهریه ۱۴ سکه به تصویب نهایی نرسیده است. حتی اگر طرحی در آینده به قانون تبدیل شود، طبق اصل قانونی عطف به ماسبق نشدن قوانین، معمولاً قوانین جدید بر عقود و توافقات گذشته اثر نمی گذارند و فقط برای وقایع پس از تاریخ تصویب و ابلاغ لازم الاجرا خواهند بود. بنابراین، مهریه های تعیین شده در عقود قبلی، کماکان تابع قوانین زمان خود و قانون حمایت از خانواده (ماده ۲۲ مربوط به ۱۱۰ سکه) خواهند بود.

مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه چه وضعیتی دارد؟ آیا می توان آن را وصول کرد؟

بله، مهریه بیشتر از ۱۱۰ سکه نیز یک دین معتبر و قانونی بر عهده زوج است و زوجه حق مطالبه آن را دارد. تفاوت اصلی در ضمانت اجراست: برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، امکان صدور حکم جلب و حبس برای زوج وجود ندارد. زوجه برای وصول این بخش از مهریه، باید در دادگاه ملائت (توانایی مالی) زوج را اثبات کند. در صورت اثبات، دادگاه حکم به پرداخت صادر می کند و زوجه می تواند از طریق توقیف اموال زوج، آن را وصول کند، اما جلب و حبس در پی نخواهد داشت.

اگر مرد اموالی نداشته باشد، زن چگونه مهریه خود را مطالبه کند؟

اگر زوج هیچ اموال منقول یا غیرمنقولی به نام خود نداشته باشد و توانایی مالی برای پرداخت مهریه (حتی به صورت اقساط) را نیز نداشته باشد، زوجه همچنان می تواند مطالبه مهریه را از طریق دادگاه پیگیری کند. در این صورت، زوج باید دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را ارائه دهد و دادگاه با بررسی شرایط، مهریه را تقسیط خواهد کرد. در صورت عدم توانایی در پرداخت اقساط نیز (پس از سه قسط معوقه)، زوجه می تواند درخواست حکم جلب برای ۱۱۰ سکه اول را مطرح کند. با این حال، اگر زوج واقعاً هیچ مالی نداشته و مستمری نیز دریافت نکند، وصول مهریه دشوار و زمان بر خواهد بود و ممکن است به محض کسب مال در آینده، مجدداً قابل پیگیری باشد.

آیا زن می تواند با مهریه بالا، مرد را زندانی کند؟

بر اساس ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده، امکان صدور حکم جلب و حبس برای زوج به دلیل عدم پرداخت مهریه، فقط تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی وجود دارد. بنابراین، اگر مهریه تعیین شده بسیار بالا باشد (مثلاً ۵۰۰ سکه)، زن تنها می تواند برای ۱۱۰ سکه اول درخواست حکم جلب را مطرح کند. برای مازاد بر این میزان، حتی اگر مرد توانایی مالی داشته باشد، حکم جلب صادر نمی شود و صرفاً از طریق توقیف اموال قابل وصول است.

آیا برای مهریه مالیاتی باید پرداخت شود؟

خیر، همانطور که پیشتر توضیح داده شد، مهریه به طور عمومی در قوانین مالیاتی ایران از پرداخت هرگونه مالیات معاف است. هیچ مالیات بر ارث، هبه یا درآمد بر مهریه اعمال نمی شود. طرح ها و پیشنهادات گذشته برای وضع مالیات بر مهریه های بسیار بالا نیز به قانون تبدیل نشده اند و در حال حاضر، این معافیت به قوت خود باقی است.

نتیجه گیری

در بررسی جامع پیرامون پرسش ایا مهریه ۱۴ سکه می شود، به روشنی مشخص شد که هرگونه تصور مبنی بر تصویب و اجرای قانونی تحت عنوان مهریه ۱۴ سکه نادرست است. آنچه در فضای عمومی به این نام شناخته می شود، صرفاً یک طرح پیشنهادی در مجلس شورای اسلامی بوده که تاکنون به تصویب نهایی نرسیده و در نتیجه، فاقد هرگونه اعتبار قانونی است.

در حال حاضر، ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده مصوب سال ۱۳۹۱، مبنای اصلی تعیین و مطالبه مهریه در ایران است. این قانون به صراحت بیان می دارد که ضمانت اجرای کیفری (امکان جلب و حبس) برای مهریه، تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی اعمال می شود. برای مهریه های مازاد بر این میزان، وصول صرفاً با اثبات ملائت (توانایی مالی) زوج از طریق مراجع قضایی امکان پذیر است و حکم جلب صادر نخواهد شد. همچنین، مهریه به طور عمومی از پرداخت مالیات معاف بوده و هیچ قانون مالیاتی جدیدی در این خصوص به تصویب نرسیده است.

درک صحیح این واقعیت های حقوقی برای تمامی افراد، به ویژه زوجین در شرف ازدواج، اهمیت حیاتی دارد. آگاهی از تفاوت های مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه، شرایط درخواست اعسار از سوی زوج و مراحل قانونی مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت یا دادگاه، می تواند از بروز اختلافات و مشکلات آتی جلوگیری کند.

به زوجین توصیه می شود که با رویکردی آگاهانه و با مشورت متخصصین حقوقی، نسبت به تعیین مهریه اقدام کرده و از تعیین مهریه های نامتعارف که می تواند به جای پشتوانه، به عامل تزلزل در بنیان خانواده تبدیل شود، پرهیز کنند. در نهایت، با توجه به پیچیدگی های حقوقی این حوزه و تأثیرات گسترده آن بر زندگی فردی و خانوادگی، در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر، همواره دریافت مشاوره حقوقی تخصصی از وکلای مجرب و آگاه به قوانین خانواده، بهترین و مطمئن ترین راهکار خواهد بود.