لیست صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال

صرافی های غیرمتمرکز (DEX) پلتفرم هایی برای مبادله ارزهای دیجیتال به صورت همتا به همتا و بدون واسطه مرکزی هستند که کنترل کامل دارایی ها را به کاربران واگذار می کنند. این صرافی ها برای کاربران فارسی زبان، به ویژه در مواجهه با چالش های احراز هویت (KYC) و تحریم ها در صرافی های متمرکز، راه حلی حیاتی و مقاوم در برابر سانسور ارائه می دهند.

بازار ارزهای دیجیتال، با پتانسیل های بی شماری که برای تحول در سیستم های مالی سنتی به همراه دارد، به سرعت در حال رشد و تکامل است. در این میان، صرافی ها به عنوان قلب تپنده این اکوسیستم عمل می کنند و امکان خرید، فروش و مبادله دارایی های دیجیتال را فراهم می آورند. در حالی که صرافی های متمرکز (CEX) سال هاست که بازار را در دست دارند، محدودیت هایی نظیر نیاز به احراز هویت اجباری، ریسک های امنیتی ناشی از نگهداری دارایی ها توسط یک واسطه، و قابلیت اعمال سانسور یا بلوکه کردن حساب ها، همواره نگرانی هایی را برای کاربران به همراه داشته است. این نگرانی ها، به ویژه برای کاربران ایرانی که با چالش های تحریم و محدودیت های جغرافیایی مواجه هستند، اهمیت مضاعفی پیدا می کند. صرافی های غیرمتمرکز (DEX) پاسخی به این نیازها هستند؛ آن ها با اتکا به فناوری بلاکچین و قراردادهای هوشمند، محیطی امن، شفاف و بدون نیاز به واسطه برای تبادلات ارز دیجیتال فراهم می آورند.

این مقاله به بررسی جامع صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال می پردازد. ابتدا به تعریف DEXها، نحوه کارکرد آن ها، انواع مختلف و مزایا و معایب استفاده از آن ها خواهیم پرداخت. سپس، نکات کلیدی برای انتخاب بهترین صرافی غیرمتمرکز، با تمرکز ویژه بر ملاحظات کاربران ایرانی، ارائه خواهد شد. در ادامه، فهرستی از برترین صرافی های غیرمتمرکز معرفی و ویژگی های تخصصی هر یک مورد تحلیل قرار می گیرد. در نهایت، با مقایسه CEX و DEX و ارائه راهنمایی های امنیتی، تلاشی برای توانمندسازی کاربران در انتخاب و استفاده آگاهانه و ایمن از این پلتفرم های نوین صورت می گیرد.

صرافی غیرمتمرکز (DEX) چیست؟

صرافی های غیرمتمرکز (Decentralized Exchange) که با نام اختصاری DEX شناخته می شوند، پلتفرم های مبتنی بر بلاکچین هستند که امکان مبادله مستقیم ارزهای دیجیتال را بین کاربران (همتا به همتا یا P2P) بدون نیاز به واسطه مرکزی فراهم می کنند. برخلاف صرافی های متمرکز که دارایی ها را در اختیار خود می گیرند و کنترل کامل معاملات را در دست دارند، DEXها بر پایه قراردادهای هوشمند و کدنویسی غیرمتمرکز عمل می کنند. این رویکرد به کاربران امکان می دهد که کنترل کامل بر کلیدهای خصوصی و در نتیجه دارایی های خود را حفظ کنند، بدون اینکه نگران ریسک های ناشی از نگهداری سرمایه در یک نهاد متمرکز باشند.

انواع صرافی های غیرمتمرکز

صرافی های غیرمتمرکز با توجه به مدل عملیاتی و نحوه اجرای تراکنش ها به چند دسته اصلی تقسیم می شوند:

1. بازارساز خودکار (AMM-Based DEX): این نوع DEXها رایج ترین و محبوب ترین مدل را تشکیل می دهند. آن ها به جای دفتر سفارش سنتی (Orderbook) از استخرهای نقدینگی (Liquidity Pools) استفاده می کنند. در این مدل، کاربران به جای اینکه با یکدیگر معامله کنند، با یک استخر نقدینگی تعامل می کنند. قیمت گذاری دارایی ها توسط یک الگوریتم ریاضی (معمولاً فرمول محصول ثابت x * y = k) به صورت خودکار تعیین می شود. تامین کنندگان نقدینگی (Liquidity Providers یا LPs) با واریز جفت ارزها به این استخرها، نقدینگی مورد نیاز را فراهم کرده و در ازای آن، بخشی از کارمزدهای تراکنش ها را دریافت می کنند. یونی سواپ (Uniswap) و پنکیک سواپ (PancakeSwap) نمونه های بارز این مدل هستند.
2. تجمیع کننده نقدینگی (DEX Aggregators): این پلتفرم ها به خودی خود صرافی نیستند، بلکه ابزارهایی هوشمند محسوب می شوند که بهترین نرخ ها را برای مبادله یک جفت ارز مشخص از چندین DEX مختلف جستجو و پیدا می کنند. آن ها با تقسیم سفارشات بزرگ به بخش های کوچکتر و ارسال آن ها به صرافی های مختلف، به کاربران کمک می کنند تا اسلیپیج (Slippage) را به حداقل رسانده و بهینه ترین قیمت ممکن را به دست آورند. 1inch و 0x Protocol نمونه هایی از تجمیع کننده های نقدینگی هستند.
3. دفتر سفارش (Orderbook-Based DEX): این نوع DEXها به لحاظ ساختاری شباهت بیشتری به صرافی های متمرکز دارند، با این تفاوت که دفتر سفارش و اجرای تراکنش ها به صورت غیرمتمرکز و بر روی بلاکچین یا لایه های ثانویه انجام می شود. سفارشات خرید و فروش در یک دفتر سفارش ثبت شده و بر اساس قیمت و زمان، با یکدیگر تطابق داده می شوند. این مدل می تواند به صورت «روی زنجیره» (On-chain) یا «خارج از زنجیره» (Off-chain) با تسویه نهایی روی زنجیره پیاده سازی شود. dYdX و IDEX از جمله صرافی هایی هستند که از این مدل بهره می برند.

صرافی های غیرمتمرکز چگونه کار می کنند؟

درک سازوکار صرافی های غیرمتمرکز برای استفاده مؤثر از آن ها ضروری است. روند کلی کار با یک DEX شامل چند مرحله کلیدی است که در ادامه توضیح داده می شود:

1. اتصال کیف پول غیرحضانتی (Non-custodial Wallet):

   اولین گام برای استفاده از هر DEX، اتصال یک کیف پول ارز دیجیتال غیرحضانتی به پلتفرم است. کیف پول های غیرحضانتی مانند متامسک (MetaMask) یا تراست والت (Trust Wallet) به شما امکان می دهند که کنترل کامل بر کلیدهای خصوصی خود داشته باشید. این به آن معناست که دارایی های شما همواره در اختیار خودتان باقی می ماند و در کیف پول صرافی نگهداری نمی شود. پس از اتصال کیف پول، DEX می تواند با دارایی های شما در آن کیف پول تعامل کند، اما هرگز به آن ها دسترسی مستقیم یا حضانت کامل نخواهد داشت.

2. نقش قراردادهای هوشمند (Smart Contracts):

   هسته اصلی عملکرد هر DEX، قراردادهای هوشمند است. این قراردادها کدهای برنامه نویسی شده ای هستند که بر روی بلاکچین قرار دارند و به صورت خودکار و بدون نیاز به واسطه انسانی، شرایط مشخصی را اجرا می کنند. در DEXها، قراردادهای هوشمند وظیفه مدیریت استخرهای نقدینگی، قیمت گذاری دارایی ها، اجرای سواپ ها و دریافت کارمزد را بر عهده دارند. شفافیت و تغییرناپذیری بلاکچین تضمین می کند که این قراردادها دقیقاً طبق کدنویسی اولیه عمل می کنند.

3. مفهوم استخرهای نقدینگی (Liquidity Pools):

   در مدل های AMM-Based DEX، استخرهای نقدینگی مجموعه ای از دو یا چند توکن هستند که توسط تامین کنندگان نقدینگی (LPs) در یک قرارداد هوشمند قفل شده اند. هدف این استخرها، فراهم آوردن نقدینگی لازم برای انجام معاملات (سواپ) است. وقتی شما توکن A را با توکن B معاوضه می کنید، در واقع توکن A را به استخر مربوطه اضافه کرده و توکن B را از آن برداشت می کنید. این عمل باعث تغییر نسبت توکن ها در استخر شده و طبق فرمول AMM، قیمت نسبی آن ها تنظیم می شود.

4. سواپ (Swap) ارزها:

   سواپ به فرآیند تبادل یک ارز دیجیتال با ارز دیگر در یک DEX گفته می شود. این فرآیند معمولاً از طریق رابط کاربری ساده ای انجام می شود که در آن کاربر توکن مبدا و مقصد، و مقدار مورد نظر را انتخاب می کند. قرارداد هوشمند مربوطه میزان توکنی که دریافت خواهد شد (با در نظر گرفتن اسلیپیج و کارمزد) را محاسبه کرده و پس از تأیید کاربر و امضای تراکنش با کیف پول، مبادله انجام می شود.

5. کارمزدهای گس (Gas Fees):

   هر تراکنش در بلاکچین های عمومی مانند اتریوم یا بایننس اسمارت چین (BSC) نیازمند پرداخت هزینه ای به نام گس فی است. این کارمزد به ماینرها یا اعتبارسنج ها (Validators) پرداخت می شود تا تراکنش شما را پردازش و در بلاکچین ثبت کنند. میزان گس فی به شلوغی شبکه و پیچیدگی قرارداد هوشمند بستگی دارد و در بلاکچین های مختلف، متغیر است. برای مثال، کارمزد گس در شبکه اتریوم معمولاً بالاتر از BSC یا پالیگان است.

صرافی های غیرمتمرکز با حذف واسطه، کنترل کامل دارایی ها را به کاربران بازمی گردانند و از طریق قراردادهای هوشمند و استخرهای نقدینگی، بستری شفاف و مقاوم در برابر سانسور برای مبادلات ارز دیجیتال فراهم می آورند.

مزایا و معایب استفاده از صرافی های غیرمتمرکز

استفاده از صرافی های غیرمتمرکز، با توجه به ماهیت منحصربه فرد آن ها، مجموعه ای از مزایا و معایب را به همراه دارد که آگاهی از آن ها برای هر کاربری ضروری است.

مزایا (Advantages)

• تمرکززدایی و کنترل کامل بر دارایی ها: مهمترین مزیت DEXها، حذف واسطه مرکزی است. کاربران نیازی به سپردن دارایی های خود به شخص ثالث ندارند و کلیدهای خصوصی همواره در اختیار خودشان است. این به معنای کنترل کامل و انحصاری بر سرمایه است.
• حفظ حریم خصوصی: اکثر صرافی های غیرمتمرکز نیاز به احراز هویت (KYC) ندارند. این ویژگی برای کاربرانی که به حفظ حریم خصوصی خود اهمیت می دهند یا به دلیل محدودیت های جغرافیایی (مانند کاربران ایرانی) امکان احراز هویت در پلتفرم های متمرکز را ندارند، بسیار حائز اهمیت است.
• مقاومت در برابر سانسور و تحریم ها: ماهیت غیرمتمرکز DEXها باعث می شود که هیچ نهاد یا دولتی نتواند حساب های کاربری را بلوکه کند یا تراکنش ها را سانسور کند. این ویژگی برای کاربران در مناطق تحریم شده، مانند ایران، یک راه حل اساسی برای دسترسی به بازارهای جهانی ارز دیجیتال فراهم می کند.
• گستردگی توکن ها: DEXها به توسعه دهندگان پروژه های جدید امکان می دهند تا به راحتی توکن های خود را لیست کرده و قابلیت معامله آن ها را فراهم کنند. این امر به کاربران فرصت می دهد تا به آلت کوین های جدید و کمتر شناخته شده دسترسی پیدا کرده و در فرصت های سرمایه گذاری اولیه مشارکت کنند.
• کاهش ریسک هک صرافی: از آنجا که دارایی ها در کیف پول شخصی کاربر نگهداری می شوند و نه در کیف پول صرافی، ریسک از دست دادن سرمایه به دلیل هک شدن صرافی به شدت کاهش می یابد. تنها خطر، به خطر افتادن امنیت کیف پول شخصی کاربر است.
• فرصت های کسب درآمد غیرفعال (Passive Income): DEXها امکاناتی نظیر تامین نقدینگی (Liquidity Providing)، ییلد فارمینگ (Yield Farming) و استیکینگ (Staking) را فراهم می کنند که به کاربران اجازه می دهد با قفل کردن دارایی های خود، از کارمزد تراکنش ها یا توکن های پاداش، درآمد غیرفعال کسب کنند.

معایب (Disadvantages)

• رابط کاربری پیچیده تر: برای کاربران مبتدی، رابط کاربری برخی از DEXها ممکن است در ابتدا گیج کننده باشد و نیاز به یادگیری بیشتری دارد.
• نیاز به دانش فنی بیشتر: مدیریت کیف پول های غیرحضانتی، درک مفاهیمی مانند گس فی، اسلیپیج و ضرر ناپایدار، نیازمند دانش فنی و تجربه بیشتری است که برای همه کاربران به سادگی قابل دستیابی نیست.
• حجم معاملات و نقدینگی کمتر (برای برخی جفت ارزها): اگرچه نقدینگی در DEXهای بزرگ رو به افزایش است، اما در مقایسه با صرافی های متمرکز، نقدینگی برای برخی جفت ارزها، به ویژه در توکن های جدیدتر یا با حجم معاملات کمتر، می تواند پایین تر باشد. این موضوع منجر به اسلیپیج بالا در معاملات بزرگ می شود.
• ریسک ضرر ناپایدار (Impermanent Loss): تامین کنندگان نقدینگی در استخرهای AMM در معرض ریسک ضرر ناپایدار هستند. این پدیده زمانی رخ می دهد که قیمت نسبی دارایی های موجود در استخر نقدینگی، نسبت به زمان واریز اولیه، تغییر قابل توجهی کند و ارزش دلاری دارایی های قفل شده در استخر کمتر از نگهداری آن ها در کیف پول شخصی شود.
• عدم امکان تبدیل مستقیم ارز فیات (Fiat): اکثر DEXها امکان واریز و برداشت مستقیم ارزهای فیات (مانند دلار یا تومان) را ندارند. کاربران معمولاً باید ابتدا ارزهای فیات خود را از طریق صرافی های متمرکز یا دیگر روش ها به ارز دیجیتال تبدیل کرده و سپس آن را به کیف پول غیرحضانتی خود منتقل کنند.
• مسئولیت کامل مدیریت امنیت: در DEXها، تمام مسئولیت حفظ امنیت کیف پول و تراکنش ها بر عهده خود کاربر است. در صورت گم شدن کلید خصوصی یا مواجهه با حملات فیشینگ، هیچ نهاد مرکزی برای بازیابی دارایی ها یا پشتیبانی وجود ندارد.

نکات کلیدی برای انتخاب بهترین صرافی غیرمتمرکز

انتخاب یک صرافی غیرمتمرکز مناسب نیازمند بررسی دقیق فاکتورهای مختلفی است. برای بهره مندی حداکثری از مزایای DEXها و کاهش ریسک ها، باید به نکات زیر توجه داشت:

1. امنیت و سابقه:

   پیش از هر چیز، امنیت و سابقه صرافی را بررسی کنید. آیا پروتکل توسط شرکت های امنیتی معتبر مورد حسابرسی (Audit) قرار گرفته است؟ آیا سابقه هک یا آسیب پذیری مهمی داشته است؟ جامعه کاربری و نظرات آن ها می تواند نشان دهنده میزان اعتماد به یک DEX باشد.

2. شبکه های بلاکچین پشتیبانی شده:

   DEXها بر روی بلاکچین های مختلفی فعال هستند (مانند اتریوم، زنجیره هوشمند بایننس، پالیگان، سولانا، آوالانچ). انتخاب DEXی که از شبکه مورد نظر شما پشتیبانی می کند و کارمزدهای شبکه آن برای شما قابل قبول است، اهمیت دارد. تنوع در پشتیبانی از شبکه ها، گزینه های بیشتری برای معامله و سرمایه گذاری فراهم می کند.

3. کارمزدها و هزینه گس:

   ساختار کارمزدهای صرافی (Swap Fee) و همچنین هزینه گس (Gas Fee) در شبکه بلاکچین مربوطه، بر سودآوری معاملات شما تأثیرگذار است. کارمزدهای پایین تر در صرافی و شبکه های با گس فی کمتر، به خصوص برای معاملات مکرر، می تواند مزیت بزرگی باشد.

4. رابط کاربری و تجربه کاربری (UX/UI):

   یک رابط کاربری ساده، شهودی و کاربرپسند، به ویژه برای مبتدیان، تجربه کار با DEX را لذت بخش تر می کند. پلتفرم هایی که ناوبری آسان، اطلاعات واضح و طراحی منطقی دارند، ارجح هستند.

5. نقدینگی و حجم معاملات:

   نقدینگی کافی در استخرهای یک DEX برای انجام معاملات با اسلیپیج پایین حیاتی است. حجم معاملات بالا نشان دهنده فعالیت زیاد و نقدینگی عمیق تر است که به شما اجازه می دهد سفارشات خود را با سرعت و قیمت بهینه انجام دهید.

6. امکانات اضافی:

   برخی از DEXها علاوه بر قابلیت سواپ، امکانات دیگری مانند ییلد فارمینگ، استیکینگ، وام دهی و وام گیری، معاملات اهرمی و حتی پل های بین زنجیره ای (Cross-chain Bridges) را ارائه می دهند. ارزیابی این امکانات بر اساس نیازهای سرمایه گذاری شما مهم است.

ملاحظات خاص کاربران ایرانی

برای کاربران ایرانی، انتخاب صرافی غیرمتمرکز با توجه به شرایط خاص، از اهمیت بیشتری برخوردار است:

• عدم نیاز به VPN ثابت یا VPN با IP ثابت: اگرچه بسیاری از DEXها به دلیل ماهیت غیرمتمرکزشان مستقیماً IP کاربران را بلاک نمی کنند، اما برخی از پلتفرم ها یا وب سایت های مرتبط ممکن است محدودیت های جغرافیایی اعمال کنند. بررسی اینکه آیا استفاده از VPN ضروری است و اینکه آیا نیاز به IP ثابت دارید یا خیر، مهم است.
• پشتیبانی از کیف پول های رایج در ایران: اطمینان حاصل کنید که DEX انتخابی شما از کیف پول های غیرحضانتی که در ایران رایج هستند و به راحتی قابل دسترسی اند (مانند MetaMask یا Trust Wallet) پشتیبانی می کند.
• عدم اعمال محدودیت های جغرافیایی یا IP-Blocking: با وجود تمرکززدایی، گاهی برخی از پروژه ها یا بخش های خاصی از DEXها ممکن است به دلایل قانونی یا عملیاتی، دسترسی از مناطق خاصی را محدود کنند. اگرچه این مورد در DEXهای خالص کمتر رایج است، اما بررسی آن خالی از لطف نیست.
• بررسی گزارشات کاربران فارسی زبان: تجربیات و گزارشات سایر کاربران ایرانی در انجمن ها و گروه های تخصصی می تواند راهنمای ارزشمندی برای شناسایی DEXهای مناسب و مشکلات احتمالی باشد.

معرفی بهترین صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال (بررسی تخصصی)

در ادامه، به معرفی برخی از برجسته ترین و پرکاربردترین صرافی های غیرمتمرکز در اکوسیستم ارزهای دیجیتال می پردازیم:

Uniswap (یونی سواپ)

یونی سواپ پیشروترین و بزرگترین صرافی غیرمتمرکز مبتنی بر بازارساز خودکار (AMM) است که بر روی بلاکچین اتریوم راه اندازی شده. این پلتفرم با حجم بالای معاملات و نقدینگی عمیق، امکان تبادل توکن های ERC-20 را فراهم می کند. یونی سواپ نسخه های متعددی (V2, V3) را عرضه کرده که هر کدام بهبودهایی در کارایی سرمایه و انعطاف پذیری استخرهای نقدینگی ارائه می دهند.

• ویژگی های کلیدی: استخرهای نقدینگی گسترده، توکن حاکمیتی UNI، مدل AMM نوآورانه.
• مزایا: نقدینگی بسیار بالا، طیف وسیعی از توکن ها، امنیت اثبات شده، رابط کاربری نسبتاً ساده.
• معایب: کارمزد بالای شبکه اتریوم (گس فی) که می تواند برای معاملات کوچک چالش برانگیز باشد، ریسک ضرر ناپایدار برای تامین کنندگان نقدینگی.
• نکته برای ایرانیان: یونی سواپ به دلیل عدم نیاز به احراز هویت و تمرکززدایی بالا، برای کاربران ایرانی بسیار محبوب و قابل اعتماد است، اما باید به هزینه های گس اتریوم توجه داشت.

PancakeSwap (پنکیک سواپ)

پنکیک سواپ، برجسته ترین AMM بر بستر زنجیره هوشمند بایننس (BSC) است. این DEX با ارائه کارمزدهای بسیار پایین تر و سرعت تراکنش بالاتر نسبت به اتریوم، به عنوان جایگزینی محبوب برای یونی سواپ شناخته می شود. پنکیک سواپ اکوسیستم دیفای جامعی شامل ییلد فارمینگ، استیکینگ، لاتاری و بازار NFT را ارائه می دهد.

• ویژگی های کلیدی: کارمزد و سرعت بالا، ییلد فارمینگ و استیکینگ جذاب، توکن بومی CAKE، پشتیبانی از توکن های BEP-20.
• مزایا: کارمزدهای پایین، سرعت تراکنش بالا، فرصت های متعدد کسب درآمد.
• معایب: تمرکزگرایی نسبی زنجیره هوشمند بایننس در مقایسه با اتریوم، ریسک ضرر ناپایدار.
• نکته برای ایرانیان: پنکیک سواپ به دلیل هزینه های پایین و عدم نیاز به احراز هویت، یکی از بهترین گزینه ها برای کاربران ایرانی است.

Curve Finance (کرو فایننس)

کرو فایننس یک صرافی غیرمتمرکز تخصصی است که بر تبادل استیبل کوین ها و توکن های رپ شده (Wrapped Tokens) با اسلیپیج بسیار پایین تمرکز دارد. این پلتفرم با استخرهای نقدینگی عمیق و الگوریتم های بهینه برای تبادل دارایی های با نوسان کم، محبوبیت زیادی کسب کرده است.

• ویژگی های کلیدی: تخصصی در استیبل کوین ها، اسلیپیج فوق العاده پایین، توکن CRV.
• مزایا: ایده آل برای تبدیل استیبل کوین ها، کارایی بالا در مدیریت نقدینگی، کارمزد کم.
• معایب: رابط کاربری پیچیده برای مبتدیان، تنوع محدود در جفت ارزهای غیر استیبل کوین.
• نکته برای ایرانیان: برای حفظ ارزش دارایی ها و تبدیل استیبل کوین ها با کمترین ریسک، گزینه ای عالی است.

1inch (وان اینچ)

1inch یک تجمیع کننده نقدینگی (DEX Aggregator) است که بهترین نرخ ها را از چندین صرافی غیرمتمرکز مختلف پیدا می کند. این پروتکل با تقسیم سفارشات بزرگ به بخش های کوچکتر و مسیریابی هوشمندانه آن ها در بین DEXهای مختلف، به کاربران امکان می دهد تا معاملات خود را با بهترین قیمت و حداقل اسلیپیج انجام دهند.

• ویژگی های کلیدی: تجمیع کننده هوشمند نقدینگی، تقسیم سفارش، توکن 1INCH.
• مزایا: بهینه سازی قیمت و اسلیپیج، دسترسی به نقدینگی گسترده از منابع مختلف.
• معایب: در مقایسه با مبادله مستقیم در یک DEX، ممکن است کمی پیچیده تر باشد.
• نکته برای ایرانیان: برای یافتن بهترین قیمت ها و کاهش تأثیر نوسانات بازار در معاملات بزرگ، بسیار مفید است.

dYdX (دی وای دی ایکس)

dYdX یک صرافی غیرمتمرکز مبتنی بر دفتر سفارش است که عمدتاً بر معاملات مارجین (Margin Trading)، پرپچوال (Perpetual Futures) و معاملات اسپات (Spot) تمرکز دارد. این پلتفرم از راه حل های لایه 2 برای افزایش سرعت و کاهش کارمزدها استفاده می کند و تجربه کاربری شبیه به صرافی های متمرکز را ارائه می دهد.

• ویژگی های کلیدی: معاملات اهرمی و پرپچوال غیرحضانتی، دفتر سفارش، راه حل های لایه 2.
• مزایا: قابلیت های ترید پیشرفته، کارمزدهای کم و سرعت بالا در لایه 2، کنترل کامل بر دارایی ها.
• معایب: پیچیدگی برای مبتدیان، محدودیت در تعداد ارزهای پشتیبانی شده.
• نکته برای ایرانیان: برای تریدرهای حرفه ای که به دنبال معاملات اهرمی غیرحضانتی هستند، گزینه ای مناسب است.

SushiSwap (سوشی سواپ)

سوشی سواپ در ابتدا به عنوان یک فورک از یونی سواپ آغاز به کار کرد، اما به سرعت اکوسیستم دیفای خود را گسترش داد و اکنون شامل ییلد فارمینگ، وام دهی و وام گیری (Lending/Borrowing) و پل های بین زنجیره ای (xSwap) است. این پلتفرم نیز از مدل AMM بهره می برد.

• ویژگی های کلیدی: اکوسیستم دیفای جامع، ییلد فارمینگ، وام دهی/وام گیری، پل های کراس چین.
• مزایا: تنوع خدمات، نقدینگی مناسب، پشتیبانی از شبکه های متعدد.
• معایب: ریسک ضرر ناپایدار.

Balancer (بلنسر)

بلنسر پروتکل نقدینگی با استخرهای قابل تنظیم و انعطاف پذیر است. این DEX امکان ایجاد استخرهای نقدینگی با بیش از دو توکن (تا 8 توکن) و با وزن های متفاوت را فراهم می کند، که برای مدیریت پورتفولیو و ییلد فارمینگ پیشرفته مناسب است.

• ویژگی های کلیدی: استخرهای نقدینگی چند توکنی و قابل تنظیم، توکن BAL.
• مزایا: انعطاف پذیری بالا در ایجاد استخر، مناسب برای مدیریت پورتفولیو، کاهش اسلیپیج در استخرهای چندگانه.
• معایب: مفهوم پیچیده تر برای مبتدیان، ریسک ضرر ناپایدار در استخرهای ناهمگن.

0x Protocol (زیرو ایکس)

پروتکل 0x یک زیرساخت باز و غیرمتمرکز برای تبادل توکن هاست که امکان ساخت DEXها و تجمیع کننده های نقدینگی را فراهم می کند. 0x به عنوان یک لایه زیرین برای بسیاری از DEXها و dAppهای دیفای عمل می کند و با مسیریابی هوشمند، بهترین قیمت ها را ارائه می دهد.

• ویژگی های کلیدی: پروتکل زیرساختی، تجمیع کننده نقدینگی، API قدرتمند.
• مزایا: بهینه سازی قیمت، امکان استفاده توسط پروژه های مختلف، کارایی بالا.
• معایب: بیشتر یک پروتکل توسعه دهنده محور است تا یک پلتفرم کاربری مستقیم.

IDEX (ایدکس)

IDEX یک صرافی هیبریدی است که دفتر سفارش (Orderbook) را با مدل AMM ترکیب می کند. این رویکرد به کاربران امکان می دهد تا از مزایای سرعت و کنترل دفتر سفارش بهره مند شوند، در حالی که نقدینگی لازم را از استخرهای AMM دریافت می کنند. IDEX از سفارشات پیشرفته مانند حد ضرر و لیمیت اوردر پشتیبانی می کند.

• ویژگی های کلیدی: مدل هیبریدی (Orderbook + AMM)، پشتیبانی از سفارشات پیشرفته.
• مزایا: تجربه معاملاتی شبیه به CEX با کنترل غیرمتمرکز، امنیت بالا، سرعت نسبی.
• معایب: رابط کاربری ممکن است برای مبتدیان پیچیده باشد.

Bancor (بنکور)

بنکور یکی از اولین پروتکل های AMM است که تمرکز ویژه ای بر محافظت در برابر ضرر ناپایدار (Impermanent Loss Protection) دارد. این DEX به کاربران اجازه می دهد تا نقدینگی را به صورت یک طرفه فراهم کنند و پس از یک دوره مشخص، از محافظت کامل در برابر IL بهره مند شوند.

• ویژگی های کلیدی: محافظت از ضرر ناپایدار، نقدینگی یک طرفه، توکن BNT.
• مزایا: کاهش ریسک برای تامین کنندگان نقدینگی، رابط کاربری نسبتاً ساده.
• معایب: ممکن است نقدینگی کمتری در برخی جفت ارزها داشته باشد.

DODO (دو دو)

DODO یک AMM با مدل بازارساز فعال (PMM – Proactive Market Maker) است که هدف آن ارائه نقدینگی کارآمدتر با سرمایه کمتر است. این پروتکل به تامین کنندگان نقدینگی اجازه می دهد تا از ضرر ناپایدار کمتری رنج ببرند و اسلیپیج کمتری را برای تریدرها فراهم می کند.

• ویژگی های کلیدی: مدل PMM نوآورانه، نقدینگی بالا با سرمایه کمتر، پشتیبانی از چندین شبکه.
• مزایا: کارایی بالای سرمایه، کاهش ضرر ناپایدار، اسلیپیج کم.
• معایب: مدل قیمت گذاری ممکن است برای برخی کاربران جدیدتر باشد.

KyberSwap (کایبر سواپ)

کایبرسواپ یک تجمیع کننده نقدینگی و AMM است که بهترین نرخ ها را از منابع مختلف نقدینگی در بلاکچین های متعدد ارائه می دهد. این پلتفرم بر روی چندین شبکه اصلی از جمله اتریوم، BSC، پالیگان، آوالانچ و سولانا فعالیت می کند و ابزارهای تحلیلی مفیدی را نیز ارائه می دهد.

• ویژگی های کلیدی: تجمیع نقدینگی، چند شبکه ای بودن، پاداش برای تامین کنندگان نقدینگی.
• مزایا: دسترسی به بهترین قیمت ها در شبکه های مختلف، ابزارهای تحلیلی قدرتمند.
• معایب: ممکن است در زمان شلوغی شبکه، کارمزدها افزایش یابد.

Jupiter (جوپیتر)

جوپیتر تجمیع کننده نقدینگی پیشرو در اکوسیستم سولانا است. این پلتفرم با مسیریابی هوشمند، بهترین مسیرهای مبادله را در بین تمامی DEXها و استخرهای AMM در شبکه سولانا پیدا می کند و به کاربران امکان می دهد تا توکن ها را با بهترین قیمت و کمترین اسلیپیج مبادله کنند.

• ویژگی های کلیدی: تجمیع کننده نقدینگی در سولانا، مسیریابی هوشمند.
• مزایا: بهترین قیمت ها در سولانا، کارمزدهای پایین و سرعت بالای سولانا، رابط کاربری ساده.
• معایب: محدود به اکوسیستم سولانا.
• نکته برای ایرانیان: گزینه عالی برای فعالیت در شبکه سولانا با توجه به کارمزدهای پایین و سرعت بالا.

Trader Joe (ترید جو)

ترید جو یک AMM و پلتفرم دیفای جامع بر بستر شبکه آوالانچ (Avalanche) است. این پلتفرم علاوه بر قابلیت سواپ، خدمات متنوعی از جمله استیکینگ (Staking)، وام دهی/وام گیری (Lending/Borrowing) و بازار NFT را نیز ارائه می دهد.

• ویژگی های کلیدی: اکوسیستم دیفای جامع در آوالانچ، AMM، استیکینگ و وام دهی.
• مزایا: کارمزدهای پایین و سرعت بالای آوالانچ، تنوع خدمات.
• معایب: محدود به اکوسیستم آوالانچ.
• نکته برای ایرانیان: گزینه مناسب برای فعالیت در شبکه آوالانچ با کارایی بالا.

تفاوت های کلیدی صرافی های متمرکز (CEX) و غیرمتمرکز (DEX)

انتخاب بین صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز، تصمیمی مهم است که به نیازها و اولویت های هر کاربر بستگی دارد. جدول زیر به مقایسه این دو نوع صرافی کمک می کند:

ویژگی	صرافی متمرکز (CEX)	صرافی غیرمتمرکز (DEX)
مالکیت دارایی	صرافی (حضانتی)	کاربر (غیرحضانتی)
احراز هویت (KYC)	معمولا ضروری	معمولا غیرضروری
ریسک هک/بلوکه شدن	بالا (مرکزیت ریسک)	پایین (ریسک در قرارداد هوشمند)
سرعت معاملات	بالا	متوسط (وابسته به شبکه)
کارمزد	متغیر (فیصدی از معامله)	متغیر (گس فی + کارمزد پروتکل)
نقدینگی	معمولا بالا	متغیر (وابسته به استخر)
پشتیبانی ارز فیات	بله (مستقیم)	خیر (معمولا غیرمستقیم)
تنوع دارایی	گسترده	گسترده (به ویژه آلت کوین های جدید)
رابط کاربری	ساده و کاربرپسند	پیچیده تر (نیاز به دانش فنی)
مقاومت در برابر سانسور	کم	بالا

نکات امنیتی حیاتی هنگام کار با DEXها

با وجود مزایای فراوان صرافی های غیرمتمرکز در حفظ کنترل کاربر بر دارایی هایش، مسئولیت پذیری بیشتری را نیز متوجه فرد می کند. رعایت نکات امنیتی زیر برای جلوگیری از ضررهای احتمالی ضروری است:

1. محافظت از کیف پول و کلید خصوصی (Seed Phrase):

   مهمترین جنبه امنیت در DEXها، حفاظت از کیف پول غیرحضانتی و عبارات بازیابی (Seed Phrase) شماست. هرگز Seed Phrase خود را با کسی به اشتراک نگذارید و آن را در جایی امن و آفلاین نگهداری کنید. فراموش نکنید که هر کسی به Seed Phrase شما دسترسی داشته باشد، می تواند به تمام دارایی های شما نیز دسترسی پیدا کند.

2. مراقب سایت های فیشینگ باشید:

   یکی از رایج ترین روش های کلاهبرداری، ایجاد وب سایت های جعلی (فیشینگ) است که دقیقاً شبیه به DEXهای اصلی به نظر می رسند. همیشه آدرس URL صرافی را با دقت بررسی کنید و مطمئن شوید که به سایت اصلی متصل شده اید. از لینک های ناشناس یا ایمیل های مشکوک برای ورود به DEXها استفاده نکنید.

3. مدیریت گس فی (Gas Fee):

   هزینه گس در بلاکچین های مختلف نوسان زیادی دارد. قبل از تأیید تراکنش، میزان گس فی را بررسی کنید. گس فی بالا می تواند هزینه معامله شما را به طور قابل توجهی افزایش دهد و گس فی پایین ممکن است منجر به تأخیر یا عدم انجام تراکنش شود. درک تأثیر آن بر هزینه و سرعت تراکنش برای برنامه ریزی مالی شما حیاتی است.

4. تنظیم اسلیپیج (Slippage Tolerance):

   اسلیپیج به تفاوت بین قیمت مورد انتظار و قیمت نهایی اجرای معامله گفته می شود، به خصوص در بازارهای پرنوسان یا با نقدینگی کم. در اکثر DEXها می توانید حداکثر میزان اسلیپیج قابل قبول را تنظیم کنید. تنظیم اسلیپیج بیش از حد پایین ممکن است منجر به عدم انجام تراکنش شود، در حالی که اسلیپیج بیش از حد بالا می تواند به ضرر شما تمام شود.

5. ریسک ضرر ناپایدار (Impermanent Loss):

   اگر قصد تامین نقدینگی در استخرهای AMM را دارید، حتماً مفهوم ضرر ناپایدار را به خوبی درک کنید. این یک ریسک ذاتی در مدل AMM است و می تواند بر سودآوری شما تأثیر بگذارد. راهکارهایی مانند تامین نقدینگی در استخرهای استیبل کوین ها یا استفاده از پروتکل هایی با محافظت در برابر IL می تواند این ریسک را کاهش دهد.

6. عدم تایید قراردادهای هوشمند ناشناخته:

   هنگام تعامل با DEXها، گاهی اوقات کیف پول شما از شما می خواهد که به یک قرارداد هوشمند اجازه دسترسی به توکن های خاصی را بدهید. فقط به قراردادهای هوشمند معتبر و شناخته شده اجازه دسترسی بدهید. دادن دسترسی به قراردادهای ناشناس و مشکوک می تواند منجر به سرقت دارایی های شما شود.

سوالات متداول

آیا صرافی های غیرمتمرکز برای ایرانیان امن هستند؟

بله، صرافی های غیرمتمرکز (DEX) به دلیل ماهیت تمرکززدایی و عدم نیاز به احراز هویت (KYC)، از بسیاری جهات برای کاربران ایرانی امن تر از صرافی های متمرکز محسوب می شوند. آن ها مقاومت بالایی در برابر سانسور و تحریم ها دارند و خطر بلوکه شدن دارایی ها به دلیل ملیت کاربر را به شدت کاهش می دهند. با این حال، مسئولیت حفظ امنیت کیف پول شخصی و کلیدهای خصوصی به طور کامل بر عهده خود کاربر است.

چگونه می توانم از یک صرافی غیرمتمرکز استفاده کنم؟

برای استفاده از یک صرافی غیرمتمرکز، ابتدا باید یک کیف پول ارز دیجیتال غیرحضانتی (مانند متامسک یا تراست والت) را نصب و راه اندازی کنید. سپس، ارز دیجیتال مورد نیاز برای انجام معاملات و پرداخت کارمزد شبکه (گس فی) را به این کیف پول منتقل کنید. در نهایت، با ورود به وب سایت DEX مورد نظر و اتصال کیف پول خود، می توانید به مبادله توکن ها بپردازید.

بهترین DEX برای مبتدیان کدام است؟

برای مبتدیان، صرافی های غیرمتمرکز با رابط کاربری ساده تر و نقدینگی بالا توصیه می شوند. یونی سواپ (Uniswap) در شبکه اتریوم و پنکیک سواپ (PancakeSwap) در زنجیره هوشمند بایننس، به دلیل حجم بالای معاملات، شهرت و سادگی نسبی، گزینه های مناسبی برای شروع هستند. البته، همچنان نیاز به درک مفاهیم اولیه مانند گس فی و اسلیپیج وجود دارد.

آیا در DEXها احراز هویت لازم است؟

خیر، یکی از ویژگی های اصلی و مزایای صرافی های غیرمتمرکز، عدم نیاز به احراز هویت (KYC) است. این پلتفرم ها به کاربران اجازه می دهند تا به صورت ناشناس و بدون ارائه اطلاعات شخصی، به مبادله ارزهای دیجیتال بپردازند. این موضوع به خصوص برای کاربرانی که به حفظ حریم خصوصی خود اهمیت می دهند یا به دلیل تحریم ها امکان احراز هویت در صرافی های متمرکز را ندارند، بسیار مهم است.

آیا می توان در DEX با ارز فیات (مانند دلار یا تومان) معامله کرد؟

معمولاً خیر. صرافی های غیرمتمرکز به طور مستقیم از مبادله با ارزهای فیات (مانند دلار، یورو یا تومان) پشتیبانی نمی کنند. برای ورود پول نقد به اکوسیستم دیفای، ابتدا باید از طریق یک صرافی متمرکز یا یک درگاه پرداخت فیات به کریپتو، ارز فیات خود را به ارز دیجیتال (مانند تتر یا اتریوم) تبدیل کرده و سپس آن را به کیف پول غیرحضانتی خود منتقل کنید تا در DEXها قابل استفاده باشد.

مفهوم اسلیپیج (Slippage) چیست و چگونه آن را مدیریت کنم؟

اسلیپیج به تفاوت قیمت مورد انتظار شما برای یک معامله و قیمت واقعی که تراکنش با آن انجام می شود، اشاره دارد. این پدیده معمولاً در بازارهای با نوسان بالا یا در استخرهای نقدینگی با عمق کم رخ می دهد. برای مدیریت اسلیپیج، می توانید تحمل اسلیپیج (Slippage Tolerance) را در تنظیمات DEX خود تنظیم کنید. این تنظیم به شما اجازه می دهد تا حداکثر درصدی از تغییر قیمت را که مایل به پذیرش آن هستید، مشخص کنید. اگر تغییر قیمت از این مقدار بیشتر شود، تراکنش لغو خواهد شد. تنظیم مقدار مناسب، از عدم انجام تراکنش های شما جلوگیری می کند و در عین حال، شما را از ضررهای ناخواسته محافظت می نماید.

آیا برای استفاده از DEX به VPN نیاز دارم؟

در بسیاری از موارد، برای استفاده از صرافی های غیرمتمرکز به VPN نیاز نخواهید داشت، زیرا ماهیت غیرمتمرکز آن ها به گونه ای است که محدودیت های جغرافیایی به ندرت اعمال می شود. اما برخی از پروتکل ها یا وب سایت های رابط کاربری DEX ممکن است به دلیل قوانین منطقه ای یا سیاست های توسعه دهندگان، دسترسی از IPهای خاص (مانند ایران) را محدود کنند. در این صورت، استفاده از VPN برای دسترسی به رابط کاربری DEX می تواند مفید باشد، هرچند تراکنش های اصلی همچنان به صورت غیرمتمرکز انجام می شوند و کمتر تحت تأثیر مکان جغرافیایی قرار می گیرند.

صرافی های غیرمتمرکز نقش رو به رشدی در فضای ارزهای دیجیتال ایفا می کنند و آینده ای را نوید می دهند که در آن کنترل مالی به طور کامل در دستان کاربران است. این پلتفرم ها با حذف واسطه های متمرکز و تکیه بر شفافیت بلاکچین، راهکارهای نوینی برای آزادی مالی و مقاومت در برابر سانسور ارائه می دهند، به ویژه برای کاربرانی که با محدودیت های جغرافیایی مواجه اند. انتخاب آگاهانه یک صرافی غیرمتمرکز، درک دقیق نحوه عملکرد آن و رعایت نکات امنیتی، از اهمیت بالایی برخوردار است.

با پیشرفت فناوری و افزایش آگاهی کاربران، صرافی های غیرمتمرکز ارز دیجیتال به تکامل خود ادامه خواهند داد و با ارائه رابط های کاربری ساده تر، کارمزدهای کمتر و نقدینگی عمیق تر، به گزینه ای جذاب تر برای طیف وسیعی از فعالان بازار تبدیل خواهند شد. از این رو، کسب دانش و تجربه در این حوزه، برای هر علاقه مند به دنیای کریپتو ضروری است تا بتواند از فرصت های بی شمار آن بهره مند شود و در عین حال، مسئولیت پذیری فردی در قبال امنیت دارایی های خود را به بهترین شکل ممکن به انجام رساند.