طریقه نوشتن شکایت نامه

نوشتن شکایت نامه، چه کیفری، چه حقوقی یا اداری، اولین گام برای احقاق حق و پیگیری قانونی است. برای تنظیم یک شکایت نامه موثر، لازم است با ساختار، ارکان قانونی، نحوه نگارش و مراجع ثبت آن آشنا باشید تا روند دادرسی به درستی آغاز شود. این راهنمای جامع به شما کمک می کند تا با اصول و قواعد حقوقی و اداری نگارش شکایت نامه، انواع آن، موارد الزامی در هر بخش، نحوه ثبت و پیگیری آن در سامانه های مربوطه آشنا شوید.

شناخت طریقه نوشتن شکایت نامه و آگاهی از جزئیات آن، برای هر شهروندی که قصد پیگیری حقوقی یا اداری مسائل خود را دارد، ضروری است. یک شکایت نامه دقیق و مستند می تواند مسیر دادرسی را تسریع کرده و به نتیجه مطلوب نزدیک تر سازد. عدم آگاهی از این فرآیند، نه تنها می تواند منجر به هدر رفتن زمان و منابع شود، بلکه ممکن است فرصت احقاق حق را نیز از بین ببرد.

اهمیت و جایگاه شکایت نامه در نظام حقوقی

شکایت نامه، سندی رسمی است که به واسطه آن، افراد یا نهادها، تعرض به حقوق یا وقوع یک تخلف را به مراجع صالح قضایی یا اداری اطلاع می دهند و خواستار رسیدگی و اعمال قانون می شوند. اهمیت این سند در آن است که به عنوان نقطه آغازین بسیاری از پرونده های حقوقی و کیفری محسوب می شود و بدون آن، در بسیاری از موارد، دستگاه قضایی یا اداری نمی تواند به صورت خودکار ورود کند. هدف اصلی از طرح شکایت، احقاق حق، جبران خسارت های وارده و تضمین برخورد قانونی با متخلفین است. این امر، نقش محوری شکایت نامه را در برقراری عدالت و حفظ نظم اجتماعی برجسته می سازد.

انواع شکایت نامه: کدام نوع برای شماست؟

شکایت نامه ها بر اساس ماهیت موضوع و مرجع رسیدگی کننده، به انواع مختلفی تقسیم می شوند. شناخت صحیح هر نوع و کاربرد آن، از بروز اشتباه در روند دادرسی جلوگیری می کند و انتخاب مرجع صالح را تسهیل می نماید. در ادامه به بررسی سه نوع اصلی شکایت نامه می پردازیم.

شکواییه (شکایت نامه کیفری)

شکواییه، عنوانی است که به شکایت نامه هایی اطلاق می شود که برای طرح یک جرم و درخواست رسیدگی کیفری به آن تنظیم می گردند. این نوع شکایت نامه، برای جرایمی نظیر سرقت، کلاهبرداری، توهین، ضرب و جرح، خیانت در امانت و سایر مواردی که در قانون مجازات اسلامی جرم تلقی می شوند، کاربرد دارد. هدف از تنظیم شکواییه، پیگیری وقوع جرم، شناسایی متهم (مشتکی عنه) و درخواست اعمال مجازات قانونی است. مرجع اصلی رسیدگی به شکواییه ها، دادسرا است که پس از انجام تحقیقات مقدماتی، در صورت احراز وقوع جرم، پرونده را برای صدور حکم به دادگاه کیفری ارجاع می دهد.

دادخواست (شکایت نامه حقوقی)

برخلاف شکواییه که به امور جزایی و جرایم می پردازد، دادخواست در امور حقوقی و مدنی کاربرد دارد. دادخواست زمانی تنظیم می شود که موضوع شکایت، جنبه مالی، قراردادی، خانوادگی یا سایر مسائل غیرجزایی باشد. مطالبه وجه، فسخ قرارداد، تقسیم ارث، الزام به انجام تعهد، دعاوی ملکی و خانواده از جمله مواردی هستند که از طریق دادخواست پیگیری می شوند. در دادخواست، هدف اصلی جبران خسارت، اجرای تعهد یا احقاق یک حق مدنی است، نه اعمال مجازات. مرجع رسیدگی به دادخواست ها، دادگاه های حقوقی هستند و روند رسیدگی به آن تفاوت های اساسی با شکواییه دارد. این مقاله عمدتاً بر نحوه نوشتن شکواییه متمرکز است، اما درک تفاوت بنیادین آن با دادخواست برای جلوگیری از سردرگمی ضروری است.

درک تفاوت میان شکواییه و دادخواست، سنگ بنای آغاز صحیح هر اقدام حقوقی است؛ شکواییه به دنبال مجازات مجرم است، در حالی که دادخواست به دنبال احقاق حقوق مدنی و جبران خسارات است.

شکایت نامه اداری/سازمانی

علاوه بر مراجع قضایی، گاهی افراد نیاز دارند تا تخلفات یا نقض حقوق خود را در مراجع اداری یا سازمانی پیگیری کنند. شکایت نامه اداری برای مواردی نظیر شکایت از کارمندان دولتی یا بخش خصوصی، تخلفات صنفی، شکایت به سازمان بازرسی کل کشور، دیوان عدالت اداری، هیئت های رسیدگی به تخلفات اداری، یا مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما کاربرد دارد. ساختار کلی این شکایت نامه ها شباهت هایی به شکواییه و دادخواست دارد، اما جزئیات و مراجع رسیدگی کننده کاملاً متفاوت هستند. برای مثال، شکایت از یک اداره دولتی یا کارمند آن، معمولاً به سازمان بازرسی یا مراجع نظارتی همان سازمان ارسال می شود.

جدول زیر تفاوت های اصلی میان شکواییه و دادخواست را به طور خلاصه نشان می دهد:

ویژگی	شکواییه (کیفری)	دادخواست (حقوقی)
ماهیت	طرح شکایت در مورد یک جرم	طرح دعوا در مورد یک حق مدنی
هدف	مجازات متهم و احقاق حق عمومی/خصوصی	جبران خسارت، اجرای تعهد، احقاق حق مدنی
مرجع رسیدگی اولیه	دادسرا	دادگاه حقوقی
طرفین	شاکی و مشتکی عنه (متهم)	خواهان و خوانده
نام سند	شکواییه یا شکایت نامه	دادخواست

ارکان اصلی یک شکایت نامه جامع (شکواییه) بر اساس ماده ۶۸ آیین دادرسی کیفری

برای نوشتن شکایت نامه کیفری، رعایت الزامات قانونی مندرج در ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری از اهمیت بالایی برخوردار است. این ماده به وضوح مشخصات و موارد لازم الذکر در شکواییه را تعیین کرده است. هر بخش از این سند، نقش مهمی در روند رسیدگی ایفا می کند و نقص یا ابهام در آن می تواند منجر به اطاله دادرسی یا حتی رد شکایت شود.

مشخصات شاکی

اولین بخش از هر شکایت نامه، به معرفی کامل شاکی اختصاص دارد. این اطلاعات برای شناسایی دقیق فردی که قربانی جرم شده است و امکان ارتباط با او در طول فرآیند دادرسی، حیاتی است. موارد زیر باید به دقت و بدون نقص درج شوند:

• نام و نام خانوادگی
• نام پدر
• کد ملی
• شغل
• نشانی دقیق (شامل کد پستی)
• شماره تماس ثابت و همراه

مثال عملی:
نام: علی
نام خانوادگی: احمدی
نام پدر: محمود
کد ملی: ۱۲۳۴۵۶۷۸۹۰
شغل: کارمند
نشانی: تهران، خیابان آزادی، کوچه شفق، پلاک ۱۰، واحد ۳، کد پستی: ۱۴۱۸۶۵۴۷۳۲
شماره تماس: ۰۲۱xxxxxxx، ۰۹۱۲xxxxxxx

مشخصات مشتکی عنه (متهم)

مشتکی عنه، فرد یا افرادی هستند که شاکی مدعی ارتکاب جرم توسط آن ها است. ذکر مشخصات مشتکی عنه، به تسریع در روند شناسایی و احضار او کمک می کند. در صورت اطلاع از مشخصات کامل، باید موارد زیر را درج کرد:

• نام و نام خانوادگی
• نام پدر
• نشانی دقیق (در صورت اطلاع)

نکته مهم: اگر از مشخصات کامل یا حتی نام و نام خانوادگی متهم اطلاعی ندارید، نباید نگران باشید. در این صورت می توانید قید کنید: «مجهول الهویه» یا «فرد/افراد ناشناس» و در بخش شرح واقعه، مشخصات ظاهری یا هرگونه اطلاعاتی که می تواند به شناسایی متهم کمک کند (مانند شماره پلاک خودرو، محل کار، محل تردد و غیره) را به تفصیل بیان کنید. دادسرا وظیفه دارد با استفاده از سرنخ های موجود، تحقیقات لازم برای شناسایی متهم را انجام دهد.

وکیل یا نماینده قانونی

چنانچه شاکی از وکیل یا نماینده قانونی برای پیگیری پرونده خود استفاده می کند، مشخصات کامل وکیل شامل نام، نام خانوادگی، شماره پروانه وکالت و نشانی دفتر باید در این بخش درج شود. این امر ارتباطات آتی مرجع قضایی را تسهیل می کند.

موضوع شکایت

موضوع شکایت، عنوان کلی جرمی است که اتفاق افتاده است. این بخش باید به صورت دقیق و خلاصه، نوع جرم را مشخص کند.

• عنوان دقیق جرم یا موضوع اختلاف (مانند: سرقت، کلاهبرداری، توهین، ضرب و جرح عمدی).

نکته مهم: شاکی الزامی به تعیین دقیق عنوان مجرمانه از لحاظ حقوقی ندارد. کافی است شرح واقعه را به روشنی بیان کند. مقام قضایی خود بر اساس شرح واقعه و دلایل ارائه شده، عنوان دقیق مجرمانه را تشخیص خواهد داد. حتی توصیه می شود در صورتی که از عنوان دقیق حقوقی جرم مطمئن نیستید، از به کار بردن عناوین خاص خودداری کرده و صرفاً به شرح واقعه بپردازید تا در آینده با مشکلاتی نظیر عدم انطباق موضوع با عنوان قانونی مواجه نشوید.

مثال های رایج برای موضوع شکایت:

• توهین و افترا
• کلاهبرداری
• سرقت (اعم از عادی یا مسلحانه)
• ضرب و جرح عمدی
• خیانت در امانت
• تحصیل مال از طریق نامشروع
• مزاحمت تلفنی

تاریخ و محل وقوع جرم/تخلف

قید دقیق تاریخ و محل وقوع جرم از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا صلاحیت محلی دادسرا و دادگاه بر اساس محل وقوع جرم تعیین می شود. همچنین، زمان وقوع جرم می تواند در محاسبه مرور زمان، اعمال قوانین حاکم و انجام تحقیقات نقش کلیدی داشته باشد.

• تاریخ دقیق (روز، ماه، سال)
• ساعت تقریبی (در صورت امکان)
• نشانی دقیق محل وقوع جرم (خیابان، کوچه، پلاک، شهر)

نکته: در صورتی که از زمان یا مکان دقیق وقوع جرم اطلاع ندارید، می توانید با قید عبارت «زمان نامعلوم» یا «مکان نامعلوم» و ارائه توضیحات تکمیلی در شرح واقعه، به تحقیقات دادسرا در این زمینه کمک کنید. به عنوان مثال، اگر جرم در فضای مجازی رخ داده، ذکر نام پلتفرم و زمان حدودی کافی است.

شرح واقعه (شرح شکایت)

این بخش، قلب شکایت نامه است و باید به تفصیل و با دقت بالا نگاشته شود. شرح واقعه باید روایتی منسجم، واضح، صادقانه و مستند از اتفاقی باشد که منجر به طرح شکایت شده است.

• نحوه نگارش: واقعه را به ترتیب زمانی وقوع شرح دهید. از ادبیات رسمی و بدون هیجانات غیرضروری استفاده کنید. جملات کوتاه و قابل فهم باشند.
• اهمیت صداقت: اطلاعات نادرست یا مبالغه آمیز می تواند به اعتبار شاکی لطمه بزند و حتی منجر به اتهام افترا شود.
• پرهیز از زیاده گویی: از پرداختن به جزئیات بی ربط که به اصل موضوع ارتباطی ندارند، خودداری کنید. تمرکز بر حقایق و اتفاقات کلیدی باشد.
• مستندسازی: هر ادعایی باید تا حد امکان با مدارک و شواهد پشتیبانی شود.

مثال عملی برای نگارش شرح واقعه (مثال سرقت):
«اینجانب در تاریخ ۰۵/۰۷/۱۴۰۲، ساعت تقریبی ۱۷:۳۰، در حال عبور از خیابان ولیعصر، تقاطع فاطمی بودم که فردی ناشناس (مشتکی عنه) با نزدیک شدن به بنده، با توسل به زور و تهدید، کیف دستی ام را که حاوی مبلغ پنج میلیون تومان وجه نقد و مدارک شناسایی (کارت ملی، گواهینامه، کارت بانکی) بود، ربود و از محل متواری گردید. در حین سرقت، مشتکی عنه لباس تیره و کلاه لبه دار به تن داشت و حدوداً ۳۰ ساله به نظر می رسید. بلافاصله پس از واقعه، با پلیس ۱۱۰ تماس گرفته و گزارش اولیه را ارائه نمودم.»

دلایل و ضمائم

ادله و مدارک، ستون فقرات هر شکایت نامه هستند و اعتبار ادعاهای شاکی را تضمین می کنند. هر آنچه که می تواند وقوع جرم را اثبات یا ادعای شاکی را تقویت کند، باید به عنوان دلیل یا ضمیمه ارائه شود.

• مدارک کتبی (قراردادها، فاکتورها، رسیدهای بانکی، چک، سفته)
• شهود و مطلعان (نام، نام خانوادگی، نشانی و شماره تماس)
• گزارش ها (پزشکی قانونی، پلیس، کارشناسی)
• تصاویر و فیلم (دوربین مداربسته، عکس های مرتبط)
• مکالمات و پیام ها (پیامک، مکاتبات ایمیلی، صوت ضبط شده)

نحوه ارائه و پیوست کردن مستندات: تمامی مدارک باید به صورت خوانا و ترجیحاً اسکن شده در سامانه های الکترونیکی قضایی بارگذاری شوند یا به صورت فیزیکی به شکواییه پیوست گردند. در صورت وجود شهود، مشخصات کامل آن ها (نام، نام خانوادگی، نام پدر، نشانی و شماره تماس) باید قید شود.

درخواست شاکی (مطالبه ضرر و زیان)

در این بخش، شاکی به وضوح مشخص می کند که از مرجع قضایی چه درخواستی دارد. درخواست می تواند شامل موارد زیر باشد:

• درخواست مجازات متهم: در جرایم کیفری، شاکی خواستار اعمال مجازات قانونی بر متهم است.
• مطالبه ضرر و زیان: شاکی می تواند ضمن شکواییه، ضرر و زیان های مادی و معنوی ناشی از جرم را نیز مطالبه کند. ضرر و زیان مادی شامل خسارت های مالی مستقیم (مثلاً مبلغ سرقت شده) و منافع ممکن الحصول (منافعی که در اثر جرم از شاکی سلب شده) می شود. ضرر و زیان معنوی نیز به صدمات روحی، هتک حیثیت و اعتبار شخصی، خانوادگی یا اجتماعی اشاره دارد.

نحوه تقاضا: در قانون آیین دادرسی کیفری، شاکی می تواند ضرر و زیان خود را همزمان با طرح شکایت کیفری در همان دادگاه کیفری مطالبه کند. نیازی به طرح دادخواست جداگانه در دادگاه حقوقی نیست، مگر اینکه شاکی تمایل داشته باشد این دو را به صورت جداگانه پیگیری کند. توصیه می شود در صورت وجود ضرر و زیان، حتماً آن را در شکواییه قید کنید تا روند رسیدگی به مطالبه خسارت نیز همزمان با پرونده کیفری آغاز شود.

راهنمای گام به گام تنظیم و نگارش شکایت نامه (عملیاتی و کاربردی)

نگارش یک شکایت نامه موثر نیازمند آمادگی و رعایت مراحل مشخصی است. با پیروی از این راهنمای عملی، می توانید شکایتی دقیق و کارآمد تنظیم کنید.

آمادگی اولیه

قبل از هر اقدامی برای نوشتن شکایت نامه، باید اطلاعات و مدارک مرتبط را به دقت جمع آوری و سازماندهی کنید. این مرحله به شما کمک می کند تا با دیدی روشن تر و با مستندات کامل، شکواییه خود را تنظیم نمایید.

• جمع آوری اطلاعات: تمام جزئیات مربوط به واقعه، شامل زمان، مکان، مشخصات افراد دخیل (شاکی، مشتکی عنه، شهود)، و هرگونه اطلاعات مرتبط دیگر را یادداشت کنید.
• جمع آوری مدارک: کلیه مستندات مرتبط (مانند فاکتورها، قراردادها، پیامک ها، تصاویر، فیلم ها، گواهی ها، گزارش ها) را گردآوری کنید. این مدارک به عنوان ضمائم شکواییه، ادعاهای شما را تقویت می کنند.
• مشورت اولیه (اختیاری اما توصیه شده): در صورت امکان، قبل از نگارش نهایی، با یک مشاور حقوقی یا وکیل مشورت کنید. آن ها می توانند شما را در شناسایی نوع شکایت، مرجع صالح و نکات حقوقی خاص پرونده راهنمایی کنند.

انتخاب نوع شکایت نامه و مرجع صالح

با توجه به ماهیت موضوع (کیفری، حقوقی یا اداری) و پس از جمع آوری اطلاعات، باید نوع شکایت نامه را مشخص کرده و مرجع صالح برای رسیدگی به آن را تعیین نمایید.

• دادسرا: برای جرایم و امور کیفری (شکواییه).
• دادگاه حقوقی: برای دعاوی مدنی و حقوقی (دادخواست).
• شورای حل اختلاف: برای دعاوی مالی تا سقف مشخص و برخی جرایم خاص قابل گذشت.
• مراجع اداری/سازمانی: برای تخلفات اداری، صنفی یا سازمانی (مثلاً سازمان بازرسی کل کشور، دیوان عدالت اداری، وزارتخانه ها).
• پلیس فتا: برای جرایم رایانه ای و سایبری.

استفاده از فرم های چاپی مخصوص یا نگارش آزاد

برای تنظیم شکواییه، دو روش کلی وجود دارد:

• استفاده از فرم های چاپی: قوه قضائیه، اوراق متحدالشکلی را برای شکواییه تهیه کرده است که در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و برخی مراجع قضایی در دسترس هستند. استفاده از این فرم ها به دلیل داشتن بخش های مشخص برای درج اطلاعات، فرآیند را ساده تر و خطای انسانی را کمتر می کند.
• نگارش آزاد: مطابق تبصره ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری، عدم استفاده از اوراق متحدالشکل مانع استماع شکایت نیست. بنابراین، می توانید شکواییه خود را به صورت آزاد و با رعایت تمامی ارکان قانونی ذکر شده، تنظیم کنید. اما توصیه می شود برای اطمینان از پوشش همه جوانب قانونی، از فرم های چاپی یا الگوهای استاندارد استفاده نمایید.

نکات کلیدی در نگارش متن

نگارش متن شکایت نامه باید با دقت و وسواس انجام شود تا پیام شما به وضوح به مرجع رسیدگی کننده منتقل شود.

• زبان ساده و رسمی: از به کار بردن اصطلاحات پیچیده حقوقی که ممکن است معنای آن را ندانید، خودداری کنید. متن باید به زبان فارسی روان، شیوا و رسمی نوشته شود.
• دقت در املا و انشا: هرگونه غلط املایی یا انشایی می تواند اعتبار متن شما را کاهش دهد و درک آن را دشوار سازد.
• پرهیز از احساسات و اتهام زنی بی مورد: شکایت نامه باید بر اساس حقایق و مستندات نوشته شود، نه بر پایه احساسات، گمانه زنی ها یا اتهامات اثبات نشده. از توهین یا تحقیر متهم پرهیز کنید.
• چک لیست نهایی قبل از ثبت: پیش از ثبت نهایی، یک بار دیگر تمامی بخش ها را با دقت مرور کنید. مطمئن شوید که مشخصات کامل و صحیح هستند، شرح واقعه دقیق است، دلایل و ضمائم به درستی پیوست شده اند و درخواست شما واضح است.

ثبت و پیگیری شکایت نامه

پس از تکمیل و آماده سازی شکایت نامه، گام بعدی، ثبت رسمی آن در مراجع مربوطه و سپس پیگیری مراحل رسیدگی است. امروزه، بخش عمده ای از این فرآیند از طریق سامانه های الکترونیکی قضایی انجام می شود.

مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی

برای افراد عادی که دانش حقوقی تخصصی ندارند، مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی بهترین و آسان ترین راه برای ثبت شکایت است.

1. ایجاد حساب کاربری ثنا: قبل از هر چیز، باید در سامانه ثنا (سامانه ثبت نام الکترونیکی قضایی) ثبت نام کرده و حساب کاربری ایجاد کنید. این کار را می توانید در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت آنلاین در سایت adliran.ir انجام دهید. داشتن حساب ثنا برای دریافت ابلاغیه های قضایی ضروری است.
2. ثبت شکواییه: با در دست داشتن مدارک شناسایی (کارت ملی)، اطلاعات کامل شاکی و مشتکی عنه، شرح واقعه و کلیه مستندات مربوطه، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید. کارمندان این دفاتر، شکواییه شما را بر اساس اطلاعات و مدارک ارائه شده، در سامانه قضایی ثبت می کنند.
3. مدارک مورد نیاز برای مراجعه حضوری:
   • کارت ملی شاکی
   • اصل یا کپی مدارک و مستندات مربوط به شکایت
   • اطلاعات کامل مشتکی عنه (در صورت اطلاع)

ثبت شکواییه الکترونیکی (برای وکلا و افراد دارای دانش حقوقی)

وکلا و اشخاصی که دارای دانش حقوقی کافی و دسترسی به سامانه عدل ایران هستند، می توانند به صورت مستقیم و آنلاین شکواییه خود را ثبت کنند.

1. ورود به سامانه ثنا و عدل ایران: پس از ورود به حساب کاربری خود در سامانه ثنا (eadl.ir) یا سامانه عدل ایران (adliran.ir)، به بخش مربوط به ثبت شکواییه مراجعه کنید.
2. مراحل آنلاین: فرم های الکترونیکی را با دقت تکمیل کرده، شرح واقعه را وارد نموده و مستندات را به صورت اسکن شده بارگذاری نمایید. پس از تأیید نهایی، شکواییه شما ثبت و شماره پیگیری برای آن صادر خواهد شد.

پیگیری شکایت نامه

پس از ثبت شکواییه، پیگیری مراحل رسیدگی برای آگاهی از وضعیت پرونده ضروری است.

• از طریق سامانه ثنا: با استفاده از کد ملی و رمز شخصی ثنا یا کد رهگیری پرونده، می توانید وارد حساب کاربری خود در سامانه ثنا شوید و از آخرین وضعیت پرونده، ابلاغیه ها و قرارهای صادر شده مطلع گردید.
• پیامک شکواییه: قوه قضائیه از طریق سرشماره های رسمی (مانند alrt.adliran یا ۳۰۰۰۴۹۴۹ و ۳۰۰۰۶۴) پیامک های اطلاع رسانی مربوط به ثبت شکواییه، صدور ابلاغیه جدید یا تغییر وضعیت پرونده را ارسال می کند. این پیامک ها صرفاً جنبه اطلاع رسانی دارند و برای مشاهده جزئیات باید به سامانه ثنا مراجعه کنید.
• مراحل بعد از ثبت: پس از ثبت، شکواییه به مرجع صالح (معمولاً دادسرا) ارجاع می شود. دادیار یا بازپرس مسئول پرونده، تحقیقات اولیه را آغاز می کند، ممکن است از شاکی و مشتکی عنه دعوت به عمل آید یا تحقیقات از طریق ضابطین قضایی (پلیس) انجام شود. در نهایت، بر اساس نتایج تحقیقات، یکی از دو تصمیم اصلی اتخاذ می شود: صدور کیفرخواست (در صورت احراز وقوع جرم و کافی بودن ادله) که پرونده به دادگاه ارسال می شود، یا صدور قرار منع تعقیب/موقوفی تعقیب (در صورت عدم احراز وقوع جرم یا عدم کفایت ادله).

هزینه تنظیم و ثبت شکایت نامه

تنظیم و ثبت شکایت نامه مستلزم پرداخت هزینه هایی است که شامل موارد زیر می شود:

• هزینه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: این هزینه بابت خدمات ثبت و ارسال شکواییه دریافت می شود و سالانه توسط قوه قضائیه تعیین و ابلاغ می گردد.
• هزینه های دادرسی: شامل عوارض و هزینه های قانونی مربوط به تشکیل پرونده قضایی است که مبلغ آن بسته به نوع و موضوع شکایت متفاوت است.
• هزینه کارشناسی (در صورت نیاز): اگر پرونده نیازمند ارجاع به کارشناس باشد (مثلاً کارشناس خط، کارشناس پزشکی قانونی)، هزینه های مربوط به آن نیز به عهده شاکی خواهد بود.
• هزینه تمبر: برای برخی از اسناد قضایی لازم است تمبر باطل شود.

عوامل موثر بر هزینه: نوع جرم، پیچیدگی پرونده، نیاز به کارشناسی و دعاوی حقوقی مرتبط با آن (مانند مطالبه ضرر و زیان) می تواند بر مبلغ نهایی هزینه ها تأثیرگذار باشد.

برای استعلام دقیق هزینه های جاری، می توانید به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده یا از طریق سامانه عدل ایران به بخش تعرفه ها مراجعه کنید.

نمونه فرم و متن شکایت نامه

یک نمونه کلی از شکواییه می تواند به شرح زیر باشد. لازم به ذکر است که این فرم تنها یک الگو است و باید متناسب با جزئیات پرونده شما تکمیل شود.

نمونه عمومی شکواییه (قالب خالی با توضیحات)

در سربرگ قوه قضائیه، دادسرا یا دادگاه عمومی

1. مشخصات شاکی:
   • نام و نام خانوادگی: [نام شاکی]
   • نام پدر: [نام پدر شاکی]
   • کد ملی: [کد ملی شاکی]
   • شغل: [شغل شاکی]
   • نشانی کامل: [آدرس دقیق محل سکونت شاکی]
   • شماره تماس: [شماره تماس ثابت و همراه شاکی]
2. مشخصات مشتکی عنه (متهم):
   • نام و نام خانوادگی: [نام مشتکی عنه، در صورت اطلاع]
   • نام پدر: [نام پدر مشتکی عنه، در صورت اطلاع]
   • نشانی کامل: [آدرس دقیق محل سکونت/کار مشتکی عنه، در صورت اطلاع. اگر نامعلوم است، بنویسید: مجهول الهویه یا نشانی نامعلوم]
3. وکیل یا نماینده قانونی: (در صورت وجود)
   • نام و نام خانوادگی وکیل: [نام و نام خانوادگی وکیل]
   • شماره پروانه: [شماره پروانه وکالت]
   • نشانی دفتر: [آدرس دفتر وکیل]
4. موضوع شکایت: [عنوان دقیق یا کلی جرم، مثال: کلاهبرداری، توهین، سرقت]
5. تاریخ و محل وقوع جرم: [تاریخ دقیق یا تقریبی وقوع جرم، آدرس دقیق محل وقوع جرم]
6. شرح واقعه (شرح شکایت): (در این بخش، وقایع را به ترتیب زمانی و با جزئیات لازم، به صورت روشن و بدون زیاده گویی شرح دهید. هر آنچه اتفاق افتاده است را بنویسید و از هرگونه اتهام زنی اثبات نشده پرهیز کنید.)
7. دلایل و ضمائم: (فهرست کلیه مدارک، مستندات، شهود و سایر دلایل اثبات ادعا را ذکر کنید.)
   • کپی کارت ملی شاکی
   • کپی [مدارک مربوطه، مثال: قرارداد، چک، پیامک، عکس]
   • شهادت شهود (با ذکر نام و مشخصات، در صورت وجود)
   • گزارش پزشکی قانونی (در صورت وجود)
   • …
8. درخواست شاکی: (در این قسمت، به صراحت آنچه را که از دادسرا یا دادگاه می خواهید، بیان کنید.)

   «با تقدیم این شکواییه، از محضر محترم مقام قضایی، تقاضای رسیدگی، تعقیب کیفری و مجازات مشتکی عنه به اتهام [موضوع شکایت] و همچنین جبران کلیه خسارات مادی و معنوی وارده به اینجانب (مطالبه ضرر و زیان) را دارم.»

9. امضاء و اثر انگشت شاکی:

توضیحات: این قالب یک چارچوب استاندارد است. در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، فرم های چاپی با خانه های مشخص برای هر یک از این موارد در اختیار شما قرار می گیرد. تکمیل دقیق هر بخش، به تسریع فرآیند رسیدگی کمک شایانی می کند.

نکات و توصیه های حقوقی مهم در مورد شکایت نامه

برای حصول بهترین نتیجه از فرآیند طرح شکایت، توجه به برخی نکات حقوقی و عملی، حیاتی است. این توصیه ها می توانند شما را در مسیر پر پیچ و خم دادرسی یاری کنند.

مشاوره با وکیل: چه زمانی ضروری است؟

با وجود اینکه می توانید شخصاً شکواییه خود را تنظیم و ثبت کنید، اما در بسیاری از موارد، به ویژه در پرونده های پیچیده یا با اهمیت، مشاوره با وکیل ضروری است.

• پیچیدگی پرونده: در مواردی که جرم ابعاد پیچیده ای دارد، نیازمند تفسیر دقیق قوانین است، یا شامل چندین متهم و شاکی می شود، وکیل متخصص می تواند راهگشا باشد.
• عدم آگاهی از قوانین: اگر به طور کامل با قوانین و رویه های قضایی آشنا نیستید، وکیل می تواند شما را از حقوق و وظایفتان آگاه سازد و از بروز اشتباه جلوگیری کند.
• مطالبه ضرر و زیان: در صورت تمایل به مطالبه ضرر و زیان های مادی و معنوی قابل توجه، وکیل می تواند در اثبات و تعیین میزان دقیق خسارت به شما کمک کند.
• فقدان زمان یا توانایی پیگیری: در صورتی که زمان یا توانایی لازم برای پیگیری مستمر پرونده را ندارید، وکیل می تواند به نمایندگی از شما امور را دنبال کند.

مراقب پیامک های کلاهبرداری باشید

یکی از شیوه های رایج کلاهبرداری، ارسال پیامک های جعلی با عنوان ابلاغیه قضایی یا پیامک شکواییه است که از شما می خواهند روی لینکی کلیک کنید. همواره به یاد داشته باشید:

• پیامک های قوه قضائیه هرگز حاوی لینک مستقیم برای مشاهده ابلاغیه نیستند.
• برای مشاهده ابلاغیه ها باید شخصاً به سامانه ثنا (eadl.ir) مراجعه و با کد ملی و رمز شخصی وارد شوید.
• سرشماره های رسمی قوه قضائیه غالباً به صورت متنی (adliran, alrt.adliran) یا عددی ثابت (مانند ۳۰۰۰۴۹۴۹) هستند و درخواست نصب برنامه یا پرداخت وجه از طریق لینک را ندارند.

حفظ آرامش و جمع آوری مستندات

در شرایطی که مورد جرم یا تخلف واقع شده اید، حفظ آرامش و اقدام منطقی بسیار مهم است.

• بلافاصله اقدام کنید: پس از وقوع جرم، در اسرع وقت اقدام به جمع آوری مدارک و اطلاعات کنید. هر چه زمان بگذرد، ممکن است شواهد از بین بروند یا فراموش شوند.
• مستندسازی دقیق: تمامی شواهد را به دقت مستند کنید. عکس، فیلم، اسکرین شات از پیام ها، گواهی شهود، همه می توانند دلیلی محکم باشند.
• پرهیز از اقدامات غیرقانونی: هرگز برای جمع آوری مدارک یا احقاق حق خود به روش های غیرقانونی (مانند تهدید، ورود غیرمجاز، نشر اکاذیب) متوسل نشوید، زیرا ممکن است خود شما را با اتهامات جدید روبرو کند.

آشنایی با حقوق شاکی و متهم

داشتن آگاهی نسبی از حقوق خود به عنوان شاکی و همچنین حقوق متهم، به شما کمک می کند تا با دیدی واقع بینانه و بدون پیش داوری، روند دادرسی را دنبال کنید.

• حقوق شاکی: حق اطلاع از روند پرونده، حق درخواست جبران ضرر و زیان، حق اعتراض به قرارهای صادره.
• حقوق متهم: حق سکوت، حق داشتن وکیل، حق دسترسی به مدارک پرونده و دفاع از خود.

سوالات متداول

شکواییه شفاهی چیست و چگونه ثبت می شود؟

شکواییه شفاهی زمانی است که شاکی به صورت حضوری نزد ضابطین دادگستری (مانند نیروی انتظامی در کلانتری) یا دادستان مراجعه کرده و شکایت خود را به صورت شفاهی مطرح می کند. ضابط یا دادستان موظف است اظهارات شاکی را در صورت جلسه قید کرده و پس از امضای شاکی، آن را ثبت نماید. اگر شاکی سواد نداشته باشد یا نتواند امضا کند، مراتب در صورت جلسه قید و تطابق اظهارات شفاهی با مندرجات صورت جلسه تصدیق می شود. این روش در شرایط اضطراری یا برای سهولت افراد در دسترس است.

اگر متهم را نشناسیم، آیا می توانیم شکایت کنیم؟

بله، می توانید. در مواردی که مشخصات کامل متهم (مشتکی عنه) در دسترس نیست، شاکی می تواند با قید مجهول الهویه یا فرد ناشناس شکایت خود را ثبت کند. در این حالت، دادسرا وظیفه دارد با استفاده از سرنخ ها و اطلاعات ارائه شده (مانند مشخصات ظاهری، پلاک خودرو، محل وقوع جرم، فیلم دوربین های مداربسته)، تحقیقات لازم را برای شناسایی متهم انجام دهد.

مدت زمان رسیدگی به شکایت چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به شکایت کاملاً متغیر است و به عوامل متعددی بستگی دارد؛ از جمله نوع و پیچیدگی جرم، حجم پرونده ها در مرجع قضایی مربوطه، نیاز به تحقیقات بیشتر، تعداد شهود، نیاز به کارشناسی و میزان همکاری طرفین. برخی پرونده های ساده در چند هفته به نتیجه می رسند، در حالی که پرونده های پیچیده ممکن است ماه ها یا حتی سال ها به طول انجامند.

اگر شاکی شکایت خود را پس بگیرد چه می شود؟

در جرایم قابل گذشت (جرایمی که با گذشت شاکی خصوصی، تعقیب یا مجازات متوقف می شود)، پس گرفتن شکایت توسط شاکی منجر به مختومه شدن پرونده خواهد شد. اما در جرایم غیرقابل گذشت (جرایمی که جنبه عمومی دارند و حتی با گذشت شاکی، دادسرا مکلف به پیگیری است)، پس گرفتن شکایت توسط شاکی تنها می تواند در میزان مجازات متهم تخفیف ایجاد کند، اما مانع از ادامه روند دادرسی و اعمال مجازات نخواهد شد.

تفاوت ابلاغیه و شکواییه چیست؟

شکواییه: سندی است که توسط شاکی برای آغاز یک فرآیند قضایی (کیفری) و درخواست رسیدگی به یک جرم تنظیم و به مراجع قضایی ارائه می شود. به عبارت دیگر، شکواییه یک درخواست از سوی شاکی است.
ابلاغیه: سندی است رسمی که از سوی مراجع قضایی یا اداری (مانند دادگاه یا دادسرا) برای اطلاع رسانی به افراد (شاکی، متهم، شاهد و غیره) در خصوص موضوعی خاص (مانند تاریخ رسیدگی، صدور قرار، یا تصمیم نهایی) صادر و به آن ها ارسال می شود. ابلاغیه یک اطلاع رسانی از سوی مرجع قضایی است.

سخن پایانی و جمع بندی

تنظیم و نوشتن شکایت نامه، فرآیندی حقوقی و دقیق است که نیازمند آگاهی کامل از اصول و مقررات مربوطه است. از شناسایی نوع شکایت (کیفری، حقوقی، اداری) تا نگارش دقیق ارکان آن بر اساس ماده ۶۸ آیین دادرسی کیفری و ثبت نهایی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، هر مرحله اهمیت ویژه ای دارد. دقت در جزئیات، صداقت در بیان واقعه، و ارائه مستندات محکم، همگی از عوامل کلیدی در موفقیت آمیز بودن فرآیند پیگیری قانونی هستند. در این میان، مشاوره با متخصصین حقوقی، به خصوص در پرونده های پیچیده، می تواند مسیر را روشن تر ساخته و شانس احقاق حق را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. آگاهی و اقدام به موقع، بهترین ابزار شما برای دفاع از حقوق خود است.