زور سرمایه به هنر نمی رسد

آخرین به روز رسانی: 08/02/1403

خواندن این مطلب 8 دقیقه زمان میبرد

به گزارش خبرگزاری کوبار، این بخشی از سخنان نایب رییس هییت مدیره مجله کوبار درباره اهالی سینماست که در چند روز گذشته واکنش های بسیاری در پی داشت. اظهاراتی که پس از واکنش تعدادی از اهالی سینما با پاسخ و عذرخواهی روابط عمومی این پلتفرم همراه بود. اما این پاسخ، جواب قانع کننده ای برای اهالی سینما نیست. در این میان واکنش گسترده صنوف خانه سینما به این اظهارنظر توجه برانگیز شد و هرکدام در بیانیه هایی جداگانه خواستار رسیدگی به این موضوع شدند و روابط عمومی خانه سینما هم اعلام کرد هییت رییسه این نهاد، بررسی موضوع سخنان این پلتفرم را به شورای صیانت خانه سینمای ایران ارجاع داده و در این شورا، درباره آن تصمیم گیری خواهد شد. اما به همین بهانه با همایون اسعدیان، کارگردان و تهیه کننده سینما، نگاهی کلان تر به گسترش پلتفرم ها داشتیم و میزان دغدغه مندی آنها در حوزه فرهنگ را واکاوی کردیم و در ادامه شرایط حضور هنرمندان در پلتفرم ها را بررسی کردیم که آیا در شرایطی که سینما در وضعیت خوبی به سر نمی برد، این پلتفرم ها هستند که در اولویت فعالان سینما قرار گرفته اند؟ گفت وگوی روزنامه شرق را در ادامه می خوانید:

چند روزی است صحبت درباره اظهارات نامناسب یکی از مدیران ارشد یکی از پلتفرم های شبکه نمایش خانگی واکنش های زیادی بین اهالی سینما داشته، فارغ از جنس ادبیات مطرح شده که حتما جای نقد دارد، بد نیست به این بهانه نگاهی به گستردگی شبکه نمایش خانگی و اقبال به این پلتفرم بین اهالی سینما و مخاطبانش داشته باشیم. پلتفرم ها هم زمان با دوران کرونا در ایران به سرعت میان مخاطبان فراگیر شدند و هنرمندان زیادی جذب کار در این حوزه شدند. فکر می کنید این مدیوم مسیر درستی را در این چند سال طی کرده است؟

ابتدا باید اشاره کنم باورم این است که حرف های این مدیر محترم شاید عامدانه نبوده. شاید روی بیان کلماتش دقت نکرده است. نمی خواهم قضاوتی داشته باشم و ماجرا را صفر یا صد ببینم. انتظار همه ما این است، افرادی که در این سطح مدیریتی قرار می گیرند و در هییت مدیره یک پلتفرم عظیم هستند، کافی بود اشاره کنند که بعضی از تهیه کنندگان یا بازیگران به تعهدشان یا اخلاقیات پایبند نیستند. در این صورت نه تنها کسی ایرادی نمی گرفت، بلکه تایید هم می کرد. تصور ما هم این نیست که جامعه منزهی هستیم. جامعه سینما مثل تمام مشاغل دیگر طبعا ضعف ها یا قوت هایی دارد. من هم خیلی خوب می دانم برخی از دوستان تهیه کننده یا بازیگر ما در ارتباط با پلتفرم ها بدرفتاری ها یا بداخلاقی هایی داشته اند و این حق طبیعی یک مدیر است که از این ماجرا گله مند باشد. همین طور که ممکن است برخی از دوستان ما هم وقتی پای پول وسط می آید هرکاری بکنند. ولی وقتی این جملات به همه اهالی سینما تسری پیدا می کند، دیگر مورد صنفی است و باید شان حرفه مان را در نظر بگیریم و موظف هستیم از آن دفاع کنیم. صنوف و هییت مدیره خانه سینما همگی به این ماجرا واکنش نشان دادند و این حرف ها بار حقوقی داشت.

البته مجموعه مجله کوبار عذرخواهی کرد. خودم در چند سال گذشته تنها پلتفرمی که با آن کار کردم مجله کوبار بوده و مشخصا از مدیریت مجله کوبار آقای میرطاووسی جز رفتار محترمانه چیز دیگری ندیدم وگرنه مجدد با این پلتفرم کار نمی کردم. این نبوده که من با این پلتفرم پدرکشتگی داشته باشم و از این جهت واکنشی نشان بدهم. اما واقعیت این است که جهان آینده، جهان تصویر و وی اودی هاست. ما الان دو، سه پلتفرم خوب داریم و همین طور روز به روز به تعدادشان اضافه می شود. بخش عظیمی از تامین مالی اهالی سینما و تصویر در آینده از طریق همین پلتفرم ها خواهد بود. نه اینکه سینما از بین خواهد رفت، در سینما تعداد محدودی فیلم ساخته می شود و تعدادی از اعضا در آن کار می کنند، اما حجم کاری ای که این پلتفرم ها برای اهالی سینما ایجاد می کنند، قابل مقایسه با تولید فیلم نیست. در دو سال کرونا اگر پلتفرم ها نبودند واقعا اهالی سینما وضعیت بدی پیدا می کردند، چراکه در آن مقطع فقط پلتفرم ها بودند که سریال می ساختند و طی دو سال اگر اشتباه نکنم چیزی حدود 34 سریال توسط دو پلتفرم تولید شد. ما باید از ورود این سرمایه ها به این عرصه استقبال کنیم. به شخصه وقتی متوجه می شوم یک پلتفرم تازه به جمع پلتفرم ها اضافه می شود، خوشحال می شوم. می دانم سرمایه زیادی پشت آن است و دیگر بحث ساخت یک فیلم نیست. بحث صدها میلیارد سرمایه است. نه تنها باید استقبال کنیم، بلکه باید تلاش کنیم بمانند، ریشه بدوانند و بتوانند خوراک فرهنگی برای اقشار مختلف مردم فراهم کنند. اما طرف دیگر باید برای دوستانی که صاحب سرمایه هستند مواردی تعریف شود. می دانیم که سرمایه، قدرت می آورد و قدرت سرمایه آن قدر زیاد است که برخی فکر می کنند می توانند هر گونه رفتاری داشته باشند. باید این را در نظر گرفت که این قدرت سرمایه در عرصه فرهنگ و هنر بدون تعامل با اهالی فرهنگ و هنر موفق نخواهد بود و قطعا در این رودررویی سرمایه شکست می خورد. همین طورکه در رودررویی صداوسیما با هنرمندان، صداوسیما مخاطبش را از دست می دهد و اگر هنرمندانی که می توانند مخاطب را جذب کنند و بین مردم ریشه دارند و مخاطب دارند، با صداوسیما قهر کنند، بازنده صداوسیما است. این اتفاق می تواند دقیقا برای پلتفرم ها هم تکرار شود. اگر دچار این باور شوند که قدرت سرمایه است و اگر پول بدهید، هنرمندان همه کاری می کنند، قطعا اشتباه بزرگی می کنند. واقعیت هم این است که تا به امروز چنین رفتارهایی از مدیران پلتفرم ها ندیده بودیم. ممکن است در ذهنیتشان این باور وجود داشته، اما حداقل به این شکل بیان نشده بود. عذرخواهی و پوزش خواهی مجله کوبار را در آن بیانیه به فال نیک می گیرم. یعنی فکر می کنم خود دوستان هم در مجموعه مدیریتی آنجا این نگاه را قبول ندارند و نمی پسندند. ظاهرا منظورشان یک پروژه بوده، ولی من فکر می کنم هیجان زده شده اند و همه ما را به یک چوب زده اند و طبیعی هم بود چنین واکنش هایی را از سمت هنرمندان در پی داشته باشد.

در بین صحبت ها به وضعیت نابسامان سینما اشاره کردید. می دانیم که دست کم در دو سال گذشته رونق گیشه سینما تنها با تعداد اندکی فیلم آن هم از جنس کمدی اتفاق افتاد و در این شرایط بسیاری از اهالی سینما تمایلی به حضور در این عرصه ندارند و بخشی از این دلزدگی، ظاهرا تک صدایی یا واگذاری عرصه به ساخت فیلم های کمدی در سینماست.

صحبت کردن درباره سینما با صحبت هایی که شما اشاره کردید کمی پیچیده است. ما در دو سال گذشته و مشخصا سال گذشته از جهت گیشه رونق خوبی را تجربه کردیم. اما این رونق محصول نهایتا پنج فیلم بود. صاحبان سالن های سینما خوشحال هستند، چون در واقع توانستند ضرر دوران کرونا را جبران کنند و این تعداد فیلم کمدی برای آنها سودده هم بوده است. اما پنج فیلم کلیت سینما نیست. ما نمی توانیم خوشحال باشیم که چهار فیلم 800 میلیارد فروخته اند و در کنارش مثلا 50 تا فیلم روی هم 200 میلیارد فروخته اند. این یعنی ضرر سینما. بحثم فقط فیلم اجتماعی نیست. فیلم های عاشقانه، پلیسی، معمایی را هم از دست دادیم. از ژانرهای دیگر غافل شدیم.

البته بخشی از انتقادها از سمت فیلم سازان در یکی، دو سال گذشته به دلیل ندادن پروانه ساخت به فیلم های اجتماعی است.

اینجا نمی توانیم یک جا را مقصر بدانیم و بگوییم که اگر اینجا درست رفتار می کرد، همه چیز درست پیش می رفت. اگر بگوییم شورای پروانه ساخت سختگیری می کند، جواب آنها هم این است که کدام کارگردان نامی ما فیلم نامه داده و ما رد کرده ایم؟ موضوع اینجاست که فیلم نامه ای ارایه نمی شود. باید بررسی کنیم چرا فیلم نامه به شورای پروانه ساخت ارایه نمی شود؟ از طرف دیگر، هزینه تولید فیلم به شدت بالا رفته است. یک فیلم با کمترین هزینه در شرایط فعلی، حداقل 25 میلیارد تومان هزینه دارد و این یعنی70، 80 میلیارد تومان فروش برای اینکه بتواند به پولش برسد. تنها فیلم هایی که فروش بالای نوروز را به خودشان اختصاص دادند، فیلم های کمدی بودند. فیلم هایی در ژانرهای دیگر مثل «بی بدن» یا «مست عشق» با وجود اینکه مخاطب دارند، بعید می دانم به فروش فیلم «تمساح خونی» برسند و اگر فیلم های دیگر در گیشه پاسخ گو نیستند، به این دلیل است که هزینه تولید بالا رفته. این هزینه تولید چطور بالا رفته است؟ یک بخش از آن شرایط کشور است و تورم وحشتناکی که به خاطر آن همه چیز بالا رفته. دستمزد بازیگران به شدت بالا رفته است. اتفاقا در این موضوع پلتفرم ها مقصر هستند. همین افرادی که امروز به بازیگران حمله می کنند، خودشان برای اینکه مخاطبان بیشتری جذب کنند، بازیگران مطرح را جذب کردند و دستمزدهای عجیب و غریب پرداخت کردند. یک بار تلویزیون سال ها قبل این کار را انجام داد و یک جهش در دستمزدها ایجاد کرد. در چند سال گذشته هم پلتفرم ها این کار را انجام دادند و هزینه ها را در سینما بالا بردند. بازیگران در سریال حیرت انگیز دستمزد می گیرند و طبیعتا برای یک فیلم سینمایی پرداخت رقم های بالا به بازیگران ممکن نیست. اما موضوع مهم این است که تحولاتی در کشور اتفاق افتاده که این تحولات جامعه ما را 10 پله جلو برده است. خیلی از فیلم سازان ما دچار سردرگمی هستند. فیلم نامه ای که دو سال پیش برای آنها جذاب بوده، امروز حس می کنند موضوعیت ندارد. جامعه آن چنان دچار تحول شده که عملا فیلم سازان را سردرگم کرده است. اگر بسیاری از فیلم سازان ما فیلم نامه به شورای پروانه ساخت نمی دهند، به این دلیل است که نمی دانند باید چه کار کنند. اگر نتوانیم توقع فرهنگی مردم را برآورده کنیم، شکست می خوریم. نمی دانیم چه چیزی بسازیم که پاسخ گوی زمانه ما باشد و این یک معضل دیگر است.

پس فکر نمی کنید در این شرایط پلتفرم ها در مقابل سینما ایستاده اند.

من معتقد نیستم سینما در مقابل پلتفرم ها از بین رفته است. سینما تبدیل می شود به یک مراسم. تبدیل می شود به یک ضیافت. فردی که از خانه بیرون می آید و هزینه می کند و سینما را انتخاب می کند، تمایل به دیدن فیلم مفرح در سینما دارد. در شرایطی که حال روحی و اجتماعی مردم خوب نیست و مرتب داریم با مشکلات دست و پنجه نرم می کنیم، مخاطب سینما این زمان را برای دیدن فیلم کمدی صرف می کند. برای اینکه دو ساعت حواس مخاطب به چیز دیگری غیر از مشکلاتی که روزمره با آن دست و پنجه نرم می کند پرت شود.

حالا اگر همین دو ساعت، دردهای خودش را در فیلم هم ببیند قطعا سینما برایش وسوسه انگیز نیست. ما قبلا هم این وضعیت را داشتیم. هر وقت شرایط روحی و روانی جامعه خوب بوده فیلم های اجتماعی خیلی خوب پاسخ داده و درست در شرایطی که وضع روحی جامعه بد است اتفاقا فیلم های اجتماعی جواب نمی دهد. اصلا باور نمی کنم که این فیلم های کمدی ما باعث شده فیلم های اجتماعی فروش نرود. فیلم های جدی ما در غیاب فیلم های کمدی همین قدر فروش می رود. چون اساسا تمایل برای دیدن آن فیلم ها وجود ندارد. واقعیت این است سال گذشته فیلم هایی که در جشنواره دیدم یک شکست سنگین برای فیلم های جدی خواهد بود. نمونه اش را در هفت، هشت فیلمی که در عید اکران شد دیدیم. به جز فیلم «تمساح خونی» و «بی بدن» باقی فروش ها شکست خورده اند. نمی توانم بگویم این میان مقصر «تمساح خونی» است. امسال هم تا آخر سال هفت، هشت فیلم کمدی داریم که سالن داران از فروش این فیلم ها راضی خواهند بود. اما این کلیت سینما نیست. کلیت سینما در معرض خطر است.

22057