رکن و غیر رکن چیست با مثال

شناخت ارکان و غیر ارکان نماز برای هر مسلمانی ضروری است، زیرا هرگونه اشتباه سهوی یا عمدی در این اجزا، تأثیر متفاوتی بر صحت نماز دارد. ارکان، ستون های اصلی نمازند که خلل در آن ها نماز را باطل می کند، اما غیر ارکان با رعایت شرایطی قابل جبران هستند. درک دقیق تفاوت این دو دسته از واجبات نماز، برای اقامه نمازی صحیح و مورد قبول درگاه الهی حیاتی است و به نمازگزار کمک می کند تا با اطمینان خاطر بیشتری اعمال عبادی خود را انجام دهد.

نماز، به عنوان ستون دین و معراج مؤمن، جایگاهی رفیع در آموزه های اسلامی دارد و احکام آن از اهمیت بالایی برخوردار است. بسیاری از مسلمانان در سنین مختلف، به ویژه نوجوانان و جوانانی که به تازگی به سن تکلیف رسیده اند، با چالش هایی در زمینه درک صحیح اجزای نماز و احکام مربوط به اشتباهات احتمالی مواجه هستند. این موضوع نه تنها به دلیل پیچیدگی های فقهی، بلکه به دلیل کمبود منابع آموزشی جامع و کاربردی با زبانی شیوا و مثال های ملموس رخ می دهد. هدف این مقاله، تبیین کامل و دقیق مفاهیم «رکن» و «غیر رکن» در نماز است تا خوانندگان، به ویژه کسانی که در مورد صحت نماز خود تردید دارند، بتوانند با آگاهی کامل و اطمینان بیشتری نماز خود را اقامه کنند.

واجبات نماز: بنیان های اقامه یک نماز صحیح

نماز مجموعه ای از اعمال و اذکار است که هر یک جایگاه و اهمیت خاص خود را دارند. برای اینکه نماز یک فرد صحیح و مقبول واقع شود، رعایت تمامی جزئیات و انجام صحیح این اعمال ضروری است. این اجزا که به عنوان واجبات نماز شناخته می شوند، پایه و اساس هر نمازی هستند و بدون آنها، نماز کامل نخواهد بود. فقهای اسلام به طور مشهور، مجموع واجبات نماز را یازده مورد برشمرده اند. این یازده جزء، سنگ بنای اقامه هر نماز محسوب می شوند و فهم دقیق آنها، نخستین گام در مسیر ادای صحیح این فریضه الهی است.

انجام درست واجبات نماز تنها به خواندن حرکات و اذکار محدود نمی شود، بلکه نیازمند آگاهی و حضور قلب است. هر گونه نقص یا اشتباه در این واجبات، بسته به نوع آن (رکن یا غیر رکن)، می تواند تأثیر متفاوتی بر صحت نماز داشته باشد. از این رو، تمایز میان این دو دسته واجبات از اهمیت ویژه ای برخوردار است. دسته بندی واجبات نماز به «رکن» و «غیر رکن» به نمازگزار این امکان را می دهد که در صورت مواجهه با اشتباهات سهوی، بتواند حکم صحیح را تشخیص داده و در صورت لزوم، با انجام اعمال جبرانی، نماز خود را تصحیح کند یا در صورت بطلان، آن را اعاده نماید.

رکن چیست؟ درک عمیق تر ارکان نماز (ستون های اصلی نماز)

در ادبیات فقهی اسلامی، «رکن» به معنای ستون و پایه است و در اصطلاح نماز، به اجزایی اطلاق می شود که اساس و قوام نماز به آن ها بستگی دارد. ارکان نماز آن قدر مهم و حیاتی هستند که هرگونه کم یا زیاد شدن آن ها، چه از روی عمد و چه از روی سهو (اشتباه غیر عمدی)، موجب بطلان نماز می گردد. به همین دلیل، شناخت دقیق ارکان نماز و مراقبت ویژه در انجام صحیح آن ها برای هر نمازگزاری ضروری است. این اجزا، به منزله ستون های اصلی بنای نماز هستند و اگر یکی از این ستون ها دچار خلل شود، کل بنا فرومی ریزد و نماز باطل می شود.

فقها پنج مورد از واجبات نماز را به عنوان رکن معرفی کرده اند که عبارتند از:

1. نیت
2. تکبیرة الاحرام
3. قیام (هنگام تکبیرة الاحرام و قیام متصل به رکوع)
4. رکوع
5. دو سجده

در ادامه به شرح کامل و ارائه مثال های کاربردی برای هر یک از این ارکان می پردازیم:

۱. نیت

نیت، قصد و انگیزه قلبی انسان برای انجام نماز است. این قصد باید به قصد قربت الی الله باشد، یعنی نمازگزار نیت کند که این عمل را برای اطاعت از فرمان خداوند و تقرب به او انجام می دهد. لازم نیست نیت به زبان آورده شود؛ همین که فرد در قلب خود بداند چه نمازی را و برای چه هدفی می خواند، کفایت می کند.

مثال خطا و حکم: اگر نمازگزار در میانه نماز، سهواً یا عمداً، نیت خود را تغییر دهد (مثلاً قصد کند که ادامه نماز را برای ریا بخواند) یا نیت کند که نماز را قطع کند، حتی اگر بلافاصله پشیمان شود و به نیت اصلی بازگردد، نمازش باطل است. همچنین، اگر از ابتدا بدون نیت قربت، صرفاً برای عادت یا نشان دادن به دیگران نماز بخواند، نمازش صحیح نیست.

۲. تکبیرة الاحرام

تکبیرة الاحرام، گفتن ذکر «الله اکبر» در ابتدای نماز است که به محض شروع نماز و قبل از هر عمل دیگری انجام می شود. این ذکر، به معنای اعلام ورود به حریم نماز است و با گفتن آن، انجام برخی امور دنیوی مانند خوردن، آشامیدن، خنده، گریه با صدا، و صحبت کردن که قبل از نماز جایز بود، حرام می گردد.

مثال خطا و حکم: اگر کسی سهواً یا عمداً تکبیرة الاحرام را نگوید، یا به جای آن کلمه دیگری بگوید (مثلاً «الله اعظم»)، یا حروف آن را اشتباه تلفظ کند به گونه ای که معنای آن تغییر کند، نمازش منعقد نشده و باطل است. حتی اگر نماز را تا انتها بخواند، چون رکن ابتدایی آن محقق نشده، نمازی نخوانده است.

۳. قیام (قیام متصل به رکوع و هنگام تکبیرة الاحرام)

قیام به معنای ایستادن در نماز است. از چهار قیام کلی در نماز، دو مورد از آنها رکن محسوب می شوند: اول، قیام در هنگام گفتن تکبیرة الاحرام و دوم، قیامی که بلافاصله به رکوع متصل می شود (یعنی بعد از قرائت حمد و سوره، باید کاملاً راست ایستاد و سپس به رکوع رفت). سایر قیام ها (مانند قیام هنگام قرائت حمد و سوره یا قیام بعد از رکوع) از واجبات غیر رکنی هستند.

مثال خطا و حکم:

• اگر کسی هنگام گفتن تکبیرة الاحرام، سهواً یا عمداً، نشسته یا خمیده باشد، نمازش باطل است، زیرا قیام هنگام تکبیرة الاحرام رکن است.
• اگر نمازگزار بعد از قرائت حمد و سوره، بدون اینکه کاملاً راست بایستد (قیام متصل به رکوع)، سهواً یا عمداً، مستقیماً به رکوع برود، نمازش باطل می شود، چرا که این قیام نیز رکن است.

۴. رکوع

رکوع، خم شدن مخصوص در نماز است که پس از قرائت و قبل از سجده انجام می شود. حد لازم برای رکوع این است که نمازگزار به اندازه ای خم شود که کف دست ها یا حداقل نوک انگشتان دست ها به زانو برسد. در حالت رکوع، ذکر مخصوصی مانند «سُبحانَ رَبِّیَ العَظیمِ وَ بِحَمدِهِ» یا سه مرتبه «سبحان الله» گفته می شود.

مثال خطا و حکم: اگر کسی در یک رکعت از نماز، سهواً یا عمداً، رکوع را فراموش کند و مستقیماً به سجده برود، یا برعکس، در یک رکعت دو بار رکوع کند، نمازش باطل است. برای مثال، اگر بعد از قرائت، فراموش کند که رکوع کند و به سجده برود، به دلیل کم شدن رکن، نمازش باطل است. یا اگر به جای یک بار، دو بار رکوع کند، به دلیل زیاد شدن رکن، نمازش باطل می شود.

۵. دو سجده

سجده، از مهم ترین ارکان نماز است که در آن، هفت موضع از بدن (پیشانی، کف دو دست، دو زانو، سر دو انگشت بزرگ پا) باید بر زمین قرار گیرد. در هر رکعت از نماز، دو سجده پشت سر هم انجام می شود و این «دو سجده با هم» یک رکن محسوب می گردند، نه هر سجده به تنهایی. در سجده نیز ذکر مخصوصی مانند «سُبحانَ رَبِّیَ الأَعلی وَ بِحَمدِهِ» یا سه مرتبه «سبحان الله» گفته می شود.

مثال خطا و حکم: اگر کسی در یک رکعت از نماز، سهواً یا عمداً، فقط یک سجده انجام دهد و سجده دوم را فراموش کند، یا برعکس، در یک رکعت سه بار سجده کند (که در واقع یک سجده اضافه شود)، نمازش باطل است، زیرا خلل در رکن دو سجده وارد شده است. برای مثال، اگر بعد از سجده اول، به اشتباه به جای سجده دوم، بلند شود و به رکعت بعدی برود، نمازش باطل است. همچنین اگر به جای دو سجده، سه سجده در یک رکعت انجام دهد، نمازش باطل خواهد بود.

در مجموع، ارکان نماز، ستون های اصلی و غیرقابل چشم پوشی در ساختار نماز هستند. دقت در انجام صحیح و کامل این پنج جزء، تضمین کننده صحت و اعتبار نماز محسوب می شود و هرگونه کاستی یا افزایشی در آن ها، عمداً یا سهواً، منجر به بطلان نماز خواهد شد.

غیر رکن چیست؟ آشنایی با واجبات جبران پذیر نماز

در مقابل ارکان، بخش دیگری از واجبات نماز قرار دارند که به آن ها «غیر رکن» گفته می شود. این اجزا نیز برای صحت نماز ضروری هستند، اما تفاوت اساسی آن ها با ارکان در این است که اگر سهواً (و نه عمداً) کم یا زیاد شوند، لزوماً نماز را باطل نمی کنند. در بسیاری از موارد، این اشتباهات سهوی قابل جبران هستند؛ مثلاً با انجام اعمالی مانند سجده سهو یا برگرداندن عمل فراموش شده (در صورت امکان و قبل از فوت محل آن). اما نکته مهم این است که اگر همین واجبات غیر رکنی نیز از روی عمد کم یا زیاد شوند، نماز را باطل می کنند.

آگاهی از ماهیت غیر رکنی این واجبات و احکام جبرانی آن ها، به نمازگزار آرامش خاطر بیشتری می دهد و او را از نگرانی های بی مورد در خصوص بطلان نماز به دلیل اشتباهات کوچک و سهوی رها می سازد. با این حال، اهمیت رعایت دقیق آن ها به قوت خود باقی است، چرا که عمدی بودن هرگونه نقص، منجر به بطلان نماز خواهد شد.

فقها شش مورد از واجبات نماز را به عنوان واجبات غیر رکنی معرفی کرده اند که عبارتند از:

1. قرائت
2. ذکر (غیر از اذکار رکوع و سجده که جزئی از خود ارکان هستند)
3. تشهد
4. سلام
5. ترتیب
6. موالات

در ادامه به شرح کامل و مثال های کاربردی برای هر یک از این واجبات غیر رکنی می پردازیم:

۱. قرائت

قرائت به معنای خواندن سوره حمد و یک سوره کامل دیگر (معمولاً سوره توحید) در رکعت های اول و دوم نماز، و خواندن سوره حمد یا تسبیحات اربعه در رکعت های سوم و چهارم است. قرائت باید صحیح و روان و مطابق قواعد تجوید باشد.

مثال خطا و حکم: اگر کسی سهواً سوره دوم را بعد از حمد نخواند، نمازش باطل نیست. او می تواند قبل از رکوع، سوره را بخواند و نمازش را ادامه دهد. اگر بعد از رکوع متوجه شود، نمازش صحیح است و لازم است بعد از نماز، سجده سهو به جا آورد. اما اگر عمداً سوره را نخواند، نمازش باطل است.

۲. ذکر (تسبیحات اربعه)

ذکر در این بخش به معنای گفتن اذکار خاص در رکعات سوم و چهارم نماز است که همان تسبیحات اربعه (سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر) می باشد. این ذکر باید حداقل سه مرتبه تکرار شود. لازم به ذکر است که اذکار رکوع و سجود، هرچند خود ذکر هستند، اما چون جزئی از عمل رکوع و سجود (ارکان) محسوب می شوند، احکام متفاوتی دارند و نقص در آن ها ممکن است به رکن آسیب برساند.

مثال خطا و حکم: اگر نمازگزار سهواً ذکر تسبیحات اربعه در رکعت سوم یا چهارم را فراموش کند و به رکوع برود، نمازش باطل نیست و صحیح است. در این صورت، لازم است بعد از سلام نماز، دو سجده سهو به جا آورد. اما اگر عمداً تسبیحات اربعه را نخواند، نمازش باطل می شود.

۳. تشهد

تشهد، ذکر مخصوصی است که در رکعت دوم و رکعت آخر نماز (بعد از سجده دوم) در حالت نشسته خوانده می شود. محتوای تشهد شامل شهادتین و صلوات بر پیامبر و آل ایشان است.

مثال خطا و حکم: اگر کسی سهواً تشهد رکعت دوم را فراموش کند و بلند شود، نمازش باطل نیست. در این صورت، اگر قبل از رکوع رکعت سوم به یاد آورد، باید برگردد، بنشیند و تشهد را بخواند، سپس بلند شود و ادامه نماز را بخواند. اگر بعد از رکوع رکعت سوم متوجه شود، باید نماز را ادامه دهد و پس از سلام نماز، قضای تشهد و دو سجده سهو را به جا آورد. اما اگر عمداً تشهد را ترک کند، نمازش باطل است.

۴. سلام

سلام، ذکرهای مخصوص پایانی نماز است که با آن نمازگزار از حالت نماز خارج می شود. سلام شامل سه صیغه است: «السَّلامُ عَلَیْکَ ایُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ»، «السَّلامُ عَلَیْنا وَ عَلى عِبادِاللَّهِ الصَّالِحینَ» و «السَّلامُ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکاتُهُ». حداقل یک صیغه از سلام (صیغه سوم) واجب است و دو صیغه اول مستحب.

مثال خطا و حکم: اگر کسی سهواً سلام واجب نماز (صیغه سوم) را فراموش کند و از جای خود بلند شود یا از مسجد خارج گردد، نمازش باطل نیست. در این حالت، اگر قبل از انجام کاری که نماز را باطل می کند (مانند حرف زدن عمدی) متوجه شود، باید برگردد و سلام را بگوید. اگر بعد از انجام مبطلات یا فوت زمان جبران متوجه شود، نمازش صحیح است و لازم است دو سجده سهو به جا آورد. اما اگر عمداً سلام را ترک کند، نمازش باطل است.

۵. ترتیب

ترتیب به معنای رعایت نظم و پیوستگی صحیح در انجام اعمال نماز است؛ به این صورت که اجزای نماز باید به همان ترتیبی که شرع مقرر کرده است، انجام شوند. مثلاً اول نیت، سپس تکبیرة الاحرام، سپس قرائت، سپس رکوع، و بعد از آن سجده ها و الی آخر.

مثال خطا و حکم: اگر کسی سهواً ترتیب را بر هم زند، مثلاً قبل از رکوع، به سجده برود، نمازش باطل نیست، اما باید عمل اشتباه را رها کرده و به محل صحیح برگردد و ترتیب را رعایت کند (یعنی از سجده بلند شود و رکوع کند و بعد از آن دوباره سجده ها را انجام دهد). در این حالت، ممکن است لازم باشد بعد از نماز، سجده سهو نیز بجا آورد. اما اگر عمداً ترتیب را بر هم بزند، نمازش باطل است.

۶. موالات

موالات به معنای پیوستگی و عدم فاصله انداختن طولانی و غیرطبیعی بین اجزای نماز است. اعمال نماز باید پشت سر هم و بدون قطع شدن طولانی، به گونه ای انجام شوند که عرفاً به آن «نماز» بگویند و حالت نمازگزار بودن از دست نرود.

مثال خطا و حکم: اگر کسی سهواً بین دو سجده، یا بین رکوع و سجده، یا بین حمد و سوره، آن قدر فاصله بیاندازد که از حالت نماز خارج شود، اما خللی به رکن وارد نشود، نمازش باطل نیست و می تواند با انجام سجده سهو آن را جبران کند. مثلاً اگر بعد از رکوع سهواً بیش از حد طولانی فکر کند و سپس به سجده برود، نمازش صحیح است و بعداً سجده سهو بجا می آورد. اما اگر عمداً این کار را کند و موالات را بر هم زند، نمازش باطل است.

جدول مقایسه ای رکن و غیر رکن: راهنمای سریع برای نمازگزاران

برای درک بهتر تفاوت های کلیدی میان ارکان و واجبات غیر رکنی نماز، جدول زیر می تواند به عنوان یک راهنمای بصری و خلاصه مفید باشد:

مورد	تعریف	حکم نقص یا زیاده عمدی	حکم نقص یا زیاده سهوی	مثال خطا (سهوی) و حکم آن
نیت	قصد قلبی انجام نماز به قصد قربت	نماز باطل است.	نماز باطل است.	فراموشی نیت یا تغییر نیت: نماز باطل است.
تکبیرة الاحرام	گفتن «الله اکبر» در ابتدای نماز	نماز باطل است.	نماز باطل است.	فراموشی یا اشتباه در تکبیرة الاحرام: نماز باطل است.
قیام رکنی	ایستادن هنگام تکبیرة الاحرام و قیام متصل به رکوع	نماز باطل است.	نماز باطل است.	فراموشی قیام متصل به رکوع (مستقیم به رکوع رفتن): نماز باطل است.
رکوع	خم شدن مخصوص تا زانو، همراه با ذکر	نماز باطل است.	نماز باطل است.	کم یا زیاد کردن رکوع (مانند دو رکوع در یک رکعت): نماز باطل است.
دو سجده	انجام دو سجده در هر رکعت	نماز باطل است.	نماز باطل است.	کم یا زیاد کردن سجده (مانند یک سجده در یک رکعت): نماز باطل است.
قرائت	خواندن حمد و سوره یا تسبیحات در رکعات مربوطه	نماز باطل است.	نماز صحیح است (با جبران یا سجده سهو).	فراموشی سوره بعد از حمد: نماز صحیح است (جبران قبل از رکوع یا سجده سهو).
ذکر	گفتن تسبیحات اربعه در رکعات سوم و چهارم	نماز باطل است.	نماز صحیح است (با سجده سهو).	فراموشی ذکر تسبیحات اربعه: نماز صحیح است (با سجده سهو).
تشهد	ذکر مخصوص در رکعت دوم و آخر در حالت نشسته	نماز باطل است.	نماز صحیح است (با جبران یا سجده سهو).	فراموشی تشهد رکعت دوم: نماز صحیح است (جبران یا قضای تشهد و سجده سهو).
سلام	ذکرهای پایانی نماز	نماز باطل است.	نماز صحیح است (با جبران یا سجده سهو).	فراموشی سلام واجب: نماز صحیح است (جبران یا سجده سهو).
ترتیب	رعایت نظم و پیوستگی اعمال نماز	نماز باطل است.	نماز صحیح است (با جبران یا سجده سهو).	اشتباه در ترتیب (مانند سجده قبل از رکوع): نماز صحیح است (با جبران و سجده سهو).
موالات	پیوستگی و عدم فاصله طولانی بین اجزای نماز	نماز باطل است.	نماز صحیح است (با سجده سهو).	فاصله انداختن سهوی طولانی بین اجزا: نماز صحیح است (با سجده سهو).

سوالات متداول در مورد ارکان و غیر ارکان نماز

Q1: اگر در نماز شک کنم که رکنی را انجام داده ام یا نه، چه حکمی دارد؟

A1: احکام شک در نماز بسته به زمان و محل شک متفاوت است. در مورد ارکان نماز، اگر در حال انجام رکن بعدی هستید و در انجام رکن قبلی شک کنید، به شک خود اعتنا نکنید و نماز را ادامه دهید (مثلاً اگر در سجده هستید و شک در رکوع قبلی دارید). اما اگر قبل از ورود به رکن بعدی شک کنید، باید آن رکن را انجام دهید. به طور کلی، شک در ارکان می تواند نماز را باطل کند مگر در موارد خاص که حکم عدم اعتنا به شک صادر شده است. برای موارد دقیق تر، لازم است به مرجع تقلید خود رجوع کنید.

Q2: آیا قیام هنگام قرائت حمد و سوره هم جزو ارکان نماز است؟

A2: خیر. قیام در نماز به دو دسته تقسیم می شود: قیام رکنی و قیام غیر رکنی. قیام هنگام قرائت حمد و سوره، و همچنین قیام بعد از رکوع، جزو واجبات غیر رکنی نماز محسوب می شوند. قیام هایی که رکن هستند، عبارتند از: قیام هنگام تکبیرة الاحرام و قیام متصل به رکوع (یعنی ایستادن کاملاً راست قبل از رفتن به رکوع). بنابراین، اگر کسی سهواً هنگام قرائت بنشیند و بعد بلند شود، نمازش باطل نمی شود، اما اگر عمداً این کار را کند، نمازش باطل است.

Q3: فراموش کردن اذکار رکوع و سجده (غیر از اصل عمل رکوع و سجده) چه حکمی دارد؟

A3: خود عمل رکوع و سجده رکن هستند، اما گفتن اذکار مخصوص در آن ها (مانند «سبحان ربی العظیم و بحمده» یا «سبحان ربی الاعلی و بحمده») جزو واجبات غیر رکنی است. اگر نمازگزار سهواً این اذکار را فراموش کند یا آن ها را به اشتباه بگوید، نمازش باطل نیست و صحیح است، هرچند مستحب است بعد از نماز، برای هر فراموشی ذکر، یک سجده سهو به جا آورد. اما اگر عمداً و با علم به وجوب، ذکر را نخواند، نمازش باطل می شود.

Q4: اگر سهواً تعداد رکعات نماز را کم یا زیاد کنیم، آیا نمازمان باطل است؟

A4: بله، کم یا زیاد کردن سهوی رکعات نماز در اغلب موارد باعث بطلان نماز می شود. کم یا زیاد شدن رکعات عملاً به معنای کم یا زیاد شدن ارکان نماز (مانند رکوع یا سجده) در مجموع است که رکن محسوب می شود. به عنوان مثال، اگر در نماز چهار رکعتی، سه رکعت بخواند یا پنج رکعت بخواند، نمازش باطل است. البته در برخی موارد خاص و شک در رکعات آخر نماز (مانلاً شک بین سه و چهار در نماز چهار رکعتی)، احکام ویژه ای وجود دارد که نماز را باطل نمی کند و با انجام نماز احتیاط جبران می شود.

نتیجه گیری: اقامه نمازی با اطمینان و آگاهی کامل

در این مقاله به بررسی جامع و تفصیلی مفاهیم «رکن» و «غیر رکن» در نماز پرداختیم و نشان دادیم که درک دقیق تفاوت این دو دسته از واجبات، برای هر مسلمانی که قصد اقامه نماز صحیح و کامل را دارد، ضروری است. روشن شد که ارکان نماز به منزله ستون های اصلی این فریضه الهی هستند و هرگونه خلل، چه عمدی و چه سهوی، در آن ها منجر به بطلان نماز می گردد. در مقابل، واجبات غیر رکنی با وجود اهمیت فراوان، در صورت اشتباه سهوی، با رعایت شرایطی قابل جبران بوده و لزوماً نماز را باطل نمی کنند.

امید است که این راهنمای جامع، به ویژه با ارائه مثال های کاربردی برای هر یک از ارکان و غیر ارکان، به مخاطبان محترم کمک کرده باشد تا با آگاهی و اطمینان بیشتری به انجام این فریضه مهم بپردازند. تأکید می شود که در صورت بروز تردیدها و شک های پیچیده تر، مراجعه به مراجع عظام تقلید و کسب فتوای صحیح، بهترین راهکار برای اطمینان از صحت اعمال عبادی است. با رعایت دقیق این نکات، می توان نمازی با کیفیت تر، با حضور قلب بیشتر و مورد قبول درگاه الهی اقامه کرد.