رونمایی از اولین مستند آوینی پس از 44 سال با واکنشی از بهروز افخمی

نخستین مستند شهید مرتضی آوینی پس از 44 سال در حالی برای نخستین بار رونمایی شد که تا مدتی قبل هیچ نشانی از چنین فیلمی در پژوهش های روایت فتح وجود نداشت.

به گزارش کوبار، مراسم سی ویکمین سالگرد شهادت سید مرتضی آوینی با عنوان «میراث مرتضی» بعدازظهر دوشنبه 27 فروردین ماه در تالار وحدت برگزار و گفته شد که سالگرد امسال بر مبنای انقلاب و جهادسازندگی شکل گرفته است.

در بخشی از این مراسم کلیپی پخش شد که شامل تصاویری قدیمی از صحبتهای افرادی همچون علی اکبر ناطق نوری (نماینده امام خمینی در جهاد سازندگی)، محمدعلی حسین نژاد -مسیول واحد سمعی و بصری جهاد سازندگی-، محمد بهشتی-مدیر گروه جهاد تلویزیونی- در مورد ضرورت و چرایی ایجاد این نهاد بود..

سپس سردار افشار از موسسان هسته اصلی جهاد سازندگی در سخنانی با آروزی پیروزی گفت: هنر را می توان به سه دسته هنر دولتی، هنر آزاد که هیچ قید و بندی ندارد و هنر متعهد که به انسانیت و حقیقت تعهد دارد تقسیم کرد و شهید آوینی پرچمدار هنر متعهد است. او تحت تاثیر امام خمینی (ره) متحول شد و با قلم و بیان و تصاویر خودش، فرهنگ ایثار را معرفی کرد. او سینمای تجاری را محکوم میکرد و سعی می کرد به رویکرد خودش متعهد بماند اما در این عرصه مظلوم بود و به حدی فاصله او با فرایند اجرایی دستگاه آن دوران زیاد شد که در سیما ممنوع الکار و از حوزه هنری هم اخراج شد.

افشار با بیان اینکه فیلمهای آوینی در کشور تحول ایجاد می کرد ادامه داد: آثار او تاثیرگذار بود ولی بعد از آتش بس (جنگ عراق و ایران) که دیگر امکان فعالیت نداشت، مانده بود چه کند. ما هم نمی دانستیم با صدا و سیما چه کنیم، به همین دلیل اجازه گرفتیم که زمینه انتقال مجموعه روایت فتح به بسیج فراهم شود و موافقت های لازم در این زمینه گرفته شد.

به گفته وی از شهید آوینی خواسته شده بود اثری مانند «ارتش سری» (یک سریال مشهور خارجی) تولید کند که با وجود سختی ها، شهید آوینی مشغول کار روی آن بود اما به سرانجام نرسید.

افشار در ادامه بیان کرد: سبک شهید آوینی نیاز امروز جامعه ماست. با ویژگی هایی که او در نوشتار و صدا داشت هر آنچه می گفت قابل تحمل می شد. به نظرم عزیزانی که می توانند اینگونه کار کنند، از جنایات رژیم صهیونسیتی در غزه آثاری خوب و با قابلیت پخش در عرصه بین المللی تولید کنند.

سیدحسین هاشمی (فیلمبردار) از اعضای موثر در ساخت اولین مستند شهید آوینی که خودش در مراسم حضور نداشت، در گفت وگویی تصویری که بخش هایی از آن در این مراسم پخش شد از برنامه های تولید با مرتضی آوینی برای جهاد سازندگی گفته بود. قرار است این برنامه از طریق یکی از سکوهای اینترنتی پخش شود.

او در صحبتهای خود از دیدار با برخی صاحبان دفتر سینمایی آیت از جمله انوار (معاون وقت سینما)، محمد بهشتی و مهدی حجت برای ساخت یک فیلم مستند برای نشان دادن ترکیب روحیه جهادی صحبت کرد؛ فیلمی با نام «دهکده برزان» که پیش تر رد و نشانی از آن در پژوهش های انجام شده نبود ولی در این گفت وگو به عنوان نخستین مستند شهید آوینی از آن سخن به میان آمد.

در این مراسم عنوان شد که این فیلم مستند در هیچکدام از آرشیوهای روایت فتح موجود نبوده ولی با همت فیلمخانه ملی ایران با مدیریت لادن طاهری، مشخص شد که توسط ارشاد نگه داری شده بود که برای نخستین بار در سالگرد شهادت این مستندساز رونمایی شد.

مستند «دهکده برزان» روایتی است از وضعیت شهر «دورود» در جوار یک کارخانه سیمان با انبوهی از مشکلات شهری، فرهنگی و اجتماعی که مرتضی آوینی از طریق این مستند و با روایت خود به آن مشکلات اشاره کرده بود.

پس از پخش این مستند نشستی تحلیلی با حضور بهروز افخمی و اسماعیل براری برگزار شد که افخمی ابتدا توضیح داد، قرار بوده شب گذشته با پرواز به تهران برسد ولی با لغو پروازها مجبور به سفر با اتومبیل شده و به همین دلیل چون نتوانسته مستند را تماشا کند، درباره دومین اثر شهید آوینی صحبت خواهد کرد.

در ادامه براری با اشاره به اینکه نخستین مستند مرتضی آوینی کیفیت چندانی نداشته و هیچ اشکالی هم ندارد، گفت: خوب است که چنین اثری را از نگاهی دیگر ببینیم و با مطالعه آن باید متوجه شویم فردی مثل آقای آوینی چطور قدم به قدم جلو رفته، پای خود را کجا گذاشته و حتی چطور نریشن نوشته است. بنابراین به نظرم باید در این زمینه صحبت کرد که آقا مرتضایی که همه به نحوی او را می شناختیم در چه مسیری حرکت کرد که به آن آثار باشکوه روایت فتح رسیده است.

براری در بخشی دیگر از صحبتهای خود به تعداد 70 فیلم ساخته شده توسط شهید آوینی در روایت فتح و قابل توجه بودن این رقم اشاره کرد و گفت: چرا ما این حافظه را از دست نمی دهیم؟ او با دلهای ما چه کرده که فراموش نمی کنیم؟ به نظرم باید به عقب برگردیم و به ساختار کارهای او بنگریم که باعث شده اند، آوینی و روایت فتح را فراموش نکنیم.

براری تاکید کرد: بذری که شهید آوینی کاشته، هنوز شکافته نشده است و باید آثارش کالبد شکافی شود تا روش و ساختار او بدست آید. امیدوارم پس از این گفت وگو یک کار پژوهشی آغاز شود چرا که آقا مرتضی نشان داد حواسش جمع بوده که فیلم هایش پس از این سالها هنوز فراموش نشدند.

افخمی نیز در ادامه بیان کرد: من یک سال بعد از این فیلم در سال 1359 «خان گزیده ها» را به عنوان دومین اثر مرتضی آوینی تدوین کردم. آن زمان متوجه شدم سید مرتضی زیر بار هیچ چیز از پیش تعیین شده ای نرفته و فرم ارتباط بین کلام شاعرانه با تصویر را پیدا کرده است. این فرم بعدها در مجموعه روایت فتح به تدریج پیدا شد. تصور میکنم اگر فیلم داستانی هم می ساخت ممکن بود این فرم را ادامه دهد هر چند فکر نمی کنم اگر عمرش ادامه داشت سراغ سینمای داستانی می رفت.

وی افزود: سید مرتضی آوینی اهل کشف و شهود بود و پیدا کردن و فهمیدن هر موضوع. به همین دلیل زیر بار تیوری ها نمی رفت تا مثلا من به عنوان تدوینگر چیزی را به او بگویم. نظریه پدیدارشناسی که در روحیه او دیده میشد، می گوید که باید سراغ خود شیء یا موضوع رفت نه با پیش فرض. این مسیله درباره نگاه به جنگ ایران و عراق هم وجود داشت و این نگاه مرتضی آوینی همان دلیل در ماندگاری آثار اوست.

افخمی در حاشیه این مراسم  با اشاره به آنچه درباره شهید آوینی و جنگ ایران و عراق گفته بود و نیز درباره اتفاق های یکی دو روز گذشته به کوبار گفت: در مراسمی که روز گذشته (26 فروردین ماه) در شهر نی ریز به مناسبت سالگرد شهادت آوینی برگزار شد گفتم که سید مرتضی آوینی آدم جنگ بود و با جنگ زنده بود. او بعد از تمام شدن جنگ ایران و عراق هم زیاد دوام نیاورد. آن زمان که از طرف هر دو گروه سیاست تحت فشار بود، شوخی می کرد و می گفت، دیگر دوران ما نیست. دوران بزمجه هاست؛ یعنی کسانی که جرات جنگیدن نداشتند و در دستگاه دولتی هم از توبره می خوردند و هم از آخور. به نظرم در تمام این 30 سال بعد از شهادت او هم همین وضع بوده اما الان جنگ دوباره شروع شده و دوران پهلوان ها رسیده است.

او ادامه داد: یک مصرع از رودکی داریم که شاید تمام شاهنامه از آن جوشیده باشد و در آن می گوید: «اندر بلای سخت پدید آید فضل، بزرگمردی و سالاری». همه پهلوانان ها هدف خود را بر جنگ می گذاشتند. شاید وقتی زیادی از صلح گفته شود کلکی در کار باشد و حالا امیدوارم دوران جنگ، دوران صراحت و صداقت باشد.

پایان خبر کوبار 

رونمایی از اولین مستند آوینی پس از 44 سال با واکنشی از بهروز افخمی