خلاصه کتاب غربالگری و تشخیص سرطان سرویکس ( نویسنده رقیه سلمانی )

کتاب «غربالگری و تشخیص سرطان سرویکس» اثر رقیه سلمانی، منبعی جامع و تخصصی برای درک عمیق روش های پیشگیری، تشخیص و درمان سرطان دهانه رحم است. این اثر به طور کامل به تشریح مفاهیم کلیدی، از نقش ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) گرفته تا جزئیات تست پاپ اسمیر و سایر روش های نوین تشخیصی می پردازد. این خلاصه به شما کمک می کند تا به سرعت به مهم ترین نکات و آموزه های این کتاب ارزشمند دست یابید و با ابعاد مختلف این بیماری مهم آشنا شوید.

شناخت سرطان سرویکس و روش های پیشگیری و تشخیص زودهنگام آن، از اهمیت حیاتی برخوردار است. این بیماری که یکی از شایع ترین سرطان ها در میان زنان به شمار می رود، با آگاهی بخشی و غربالگری منظم تا حد زیادی قابل پیشگیری و درمان است. کتاب رقیه سلمانی با رویکردی علمی و کاربردی، راهنمای گام به گام برای متخصصان حوزه سلامت، دانشجویان پزشکی و عموم مردم فراهم می آورد تا درک خود را نسبت به این موضوع مهم ارتقا دهند و اقدامات لازم برای حفظ سلامت را بیاموزند. این خلاصه به عنوان یک ابزار مرجع، به شما امکان می دهد تا اطلاعاتی دقیق و مستند را به سرعت در اختیار داشته باشید و در زمان خود صرفه جویی کنید.

فصل اول: سرطان سرویکس – از مقدمه تا درمان

مقدمه به سرطان سرویکس: تعریف و اهمیت

سرطان سرویکس یا سرطان دهانه رحم، یکی از چالش های مهم سلامت زنان در سراسر جهان است که با شناسایی به موقع و مداخله درمانی مناسب، می توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. این سرطان دومین سرطان شایع در میان زنان است و به تدریج و طی سالیان متمادی از ضایعات پیش سرطانی (Precancerous Lesions) به ضایعات سرطانی مهاجم (Invasive Cancer) تبدیل می شود. منشأ اصلی این بیماری، عفونت مداوم و پایدار با برخی از انواع پرخطر ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) است.

سلول های دهانه رحم که در ناحیه ترانسفورماسیون (Transformation Zone) قرار دارند، مستعد تغییرات پاتولوژیک ناشی از عفونت HPV هستند. این ناحیه، محل تلاقی دو نوع اپی تلیوم سنگفرشی (Squamous Epithelium) و غده ای (Glandular Epithelium) است و بیشترین فعالیت میتوزی و تمایز سلولی در آن رخ می دهد که آن را در برابر عوامل سرطان زا آسیب پذیرتر می سازد. درک مکانیسم چگونگی ایجاد این ضایعات و پیشرفت آن ها به سوی سرطان، برای طراحی استراتژی های موثر غربالگری و پیشگیری ضروری است.

آناتومی و هیستولوژی سرویکس

برای فهم بهتر سرطان سرویکس، آشنایی با آناتومی و ساختار میکروسکوپی دهانه رحم بسیار مهم است. سرویکس یا دهانه رحم، بخش پایینی و باریک رحم است که به واژن متصل می شود. این عضو نقش حیاتی در سیستم تولید مثل زنان ایفا می کند و محل عبور اسپرم به رحم و خروج جنین در هنگام زایمان است. از نظر بافت شناسی، سرویکس از دو نوع اصلی اپی تلیوم پوشیده شده است: اپی تلیوم سنگفرشی طبقاتی (Stratified Squamous Epithelium) که سطح خارجی دهانه رحم و واژن را می پوشاند، و اپی تلیوم غده ای استوانه ای (Columnar Glandular Epithelium) که کانال سرویکس (Endocervical Canal) را مفروش می کند.

ناحیه ترانسفورماسیون (Transformation Zone) منطقه ای است که در آن اپی تلیوم غده ای به اپی تلیوم سنگفرشی تبدیل می شود (متاپلازی سنگفرشی). این ناحیه به دلیل تغییرات سلولی پویا و مستمر، مستعدترین بخش برای آغاز ضایعات پیش سرطانی و سرطانی دهانه رحم است. شناسایی این ناحیه و نمونه برداری دقیق از آن در تست پاپ اسمیر، از ارکان اصلی غربالگری موفق سرطان سرویکس به شمار می رود. هرگونه تغییر غیرطبیعی در این سلول ها، زنگ خطری برای بررسی های بیشتر است.

عوامل خطر و تظاهرات بالینی

عوامل خطر متعددی در ایجاد سرطان سرویکس نقش دارند که مهمترین آن ها عفونت پایدار با ویروس HPV پرخطر است. حدود ۹۹ درصد از موارد سرطان سرویکس با عفونت HPV مرتبط است. علاوه بر HPV، عوامل دیگری نیز می توانند خطر ابتلا را افزایش دهند:

• سیگار کشیدن: مواد شیمیایی موجود در دود سیگار می تواند به سلول های دهانه رحم آسیب برساند و توانایی بدن را در مقابله با عفونت HPV کاهش دهد.
• ضعف سیستم ایمنی: در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند (مانند مبتلایان به HIV/AIDS یا دریافت کنندگان داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی)، بدن قادر به پاکسازی عفونت HPV نیست و این امر منجر به پایداری عفونت و افزایش خطر سرطان می شود.
• زایمان های متعدد: تحقیقات نشان داده اند که زنان با زایمان های متعدد، ممکن است ریسک بالاتری داشته باشند.
• شروع زودهنگام فعالیت جنسی و شرکای جنسی متعدد: این عوامل شانس مواجهه با ویروس HPV را افزایش می دهند.
• سابقه خانوادگی سرطان سرویکس.

در مراحل اولیه، سرطان سرویکس اغلب بدون علامت است، به همین دلیل غربالگری منظم حیاتی است. با پیشرفت بیماری، علائم بالینی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خونریزی واژینال غیرطبیعی (بین دوره های قاعدگی، پس از رابطه جنسی یا پس از یائسگی)
• ترشحات واژینال غیرمعمول (ممکن است آبکی، خونی و با بوی نامطبوع باشد)
• درد لگن یا درد حین رابطه جنسی (در مراحل پیشرفته تر)

ارزیابی و روش های درمانی

ارزیابی و تشخیص سرطان سرویکس معمولاً با تست پاپ اسمیر آغاز می شود که در ادامه به تفصیل به آن پرداخته خواهد شد. در صورت وجود نتایج غیرطبیعی در پاپ اسمیر یا تست HPV، مراحل تشخیصی تکمیلی شامل کولپوسکوپی و بیوپسی انجام می شود تا تشخیص قطعی حاصل گردد. هدف از ارزیابی، تعیین وسعت و مرحله بیماری برای انتخاب بهترین روش درمانی است.

روش های درمانی اصلی برای سرطان سرویکس بسته به مرحله بیماری شامل موارد زیر است:

• جراحی: برای مراحل اولیه، ممکن است برداشتن ضایعات پیش سرطانی (مانند LEEP یا کونییزاسیون) یا در موارد پیشرفته تر، برداشتن رحم و بافت های اطراف (هیسترکتومی) لازم باشد.
• پرتو درمانی: استفاده از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلول های سرطانی که می تواند به تنهایی یا در ترکیب با جراحی و شیمی درمانی استفاده شود.
• شیمی درمانی: استفاده از داروهای قوی برای کشتن سلول های سرطانی در سراسر بدن، به خصوص در مراحل پیشرفته تر یا عود کننده بیماری.
• درمان هدفمند و ایمونوتراپی: رویکردهای نوین تری که بر اساس ویژگی های مولکولی تومور عمل می کنند و کمتر به بافت های سالم آسیب می رسانند.

سرطان سرویکس در بارداری

تشخیص سرطان سرویکس در دوران بارداری یک چالش پزشکی پیچیده است که نیاز به مدیریت دقیق و چند رشته ای دارد. با توجه به اهمیت حفظ سلامت مادر و جنین، تصمیم گیری ها باید با احتیاط فراوان انجام شود. تشخیص در بارداری ممکن است به دلیل تغییرات فیزیولوژیک طبیعی در دهانه رحم و کاهش حساسیت پاپ اسمیر در این دوره، با دشواری هایی همراه باشد. با این حال، انجام پاپ اسمیر در دوران بارداری ایمن است و توصیه می شود. در صورت تشخیص ضایعات مشکوک، کولپوسکوپی می تواند انجام شود، اما بیوپسی باید با احتیاط و تنها در صورت لزوم جراحی انجام گیرد.

مدیریت سرطان سرویکس در بارداری به مرحله بیماری، سن بارداری و تمایل بیمار بستگی دارد. در مراحل اولیه و در صورتی که ضایعات پیش سرطانی باشند، ممکن است درمان تا پس از زایمان به تعویق افتد. در موارد سرطان مهاجم، ممکن است نیاز به سزارین یا القای زایمان زودرس و سپس شروع درمان های تخصصی (مانند جراحی یا شیمی درمانی) باشد. هدف اصلی، حفظ سلامت مادر با در نظر گرفتن آینده بارداری است.

فصل دوم: زگیل تناسلی (HPV) و نقش حیاتی آن در سرطان سرویکس

مقدمه و اتیولوژی: تعریف و انواع ویروس HPV

ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) یک ویروس رایج است که می تواند پوست و غشاهای مخاطی را آلوده کند. این ویروس بیش از ۲۰۰ نوع مختلف دارد که برخی از آن ها کم خطر (Low-Risk) و برخی دیگر پرخطر (High-Risk) نامیده می شوند. تیپ های کم خطر HPV، مانند تیپ های 6 و 11، عمدتاً باعث ایجاد زگیل های تناسلی (Genital Warts) می شوند که معمولاً خوش خیم هستند و به سرطان تبدیل نمی شوند. اما تیپ های پرخطر HPV، به ویژه تیپ های 16 و 18، مسئول حدود 70% موارد سرطان سرویکس هستند و نقش حیاتی در پاتوژنز (بیماری زایی) این سرطان ایفا می کنند.

عفونت پایدار با HPV پرخطر، عامل اصلی پیش نیاز برای توسعه ضایعات پیش سرطانی و سرطان سرویکس است. این ویروس با وارد کردن ژنوم خود به سلول های میزبان و تداخل با مسیرهای تنظیم رشد سلولی، منجر به تکثیر کنترل نشده سلول ها و در نهایت بدخیمی می شود. درک تفاوت بین انواع HPV و پتانسیل سرطان زایی آن ها، سنگ بنای برنامه های غربالگری و واکسیناسیون است.

شیوع و راه های انتقال ویروس

HPV یکی از شایع ترین عفونت های مقاربتی (STIs) در جهان است. تخمین زده می شود که اکثر افراد فعال جنسی حداقل یک بار در طول زندگی خود به این ویروس آلوده می شوند. شیوع جهانی HPV بسیار بالاست، اما بیشتر عفونت ها موقت هستند و توسط سیستم ایمنی بدن پاکسازی می شوند. تنها درصد کمی از عفونت ها به دلیل پایداری، منجر به ضایعات پیش سرطانی و سرطان می شوند.

راه اصلی انتقال ویروس HPV از طریق تماس پوست با پوست در حین فعالیت جنسی است، از جمله رابطه واژینال، مقعدی و دهانی. استفاده از کاندوم می تواند خطر انتقال را کاهش دهد، اما به طور کامل آن را از بین نمی برد، زیرا ویروس می تواند در مناطقی از پوست که با کاندوم پوشانده نمی شود نیز وجود داشته باشد. انتقال از مادر به نوزاد در حین زایمان طبیعی نیز نادر است، اما ممکن است منجر به پاپیلوماتوز حنجره در نوزاد شود.

پاتوژنز (بیماری زایی) HPV در ایجاد سرطان

پاتوژنز HPV و چگونگی ایجاد ضایعات سرطانی توسط این ویروس، فرآیندی پیچیده است. عفونت اولیه معمولاً با ورود ویروس به سلول های بازال اپی تلیوم از طریق خراش ها یا آسیب های میکروسکوپی در پوست یا غشاهای مخاطی آغاز می شود. ویروس HPV به طور عمده دو پروتئین اصلی به نام های E6 و E7 تولید می کند که نقش کلیدی در توسعه سرطان دارند. پروتئین E6 با پروتئین سرکوبگر تومور p53 تداخل می کند و آن را تخریب می نماید، در حالی که پروتئین E7 با پروتئین سرکوبگر تومور رتینوبلاستوما (Rb) تعامل کرده و چرخه سلولی را مختل می سازد.

این تداخلات باعث می شوند سلول های آلوده به طور نامحدود تکثیر یابند و از آپوپتوز (مرگ برنامه ریزی شده سلولی) فرار کنند. در بیشتر موارد، سیستم ایمنی بدن ویروس را پاکسازی می کند، اما در برخی افراد، عفونت پایدار می شود و منجر به تغییرات ژنتیکی و اپی ژنتیکی در سلول های میزبان می شود که در نهایت به توسعه ضایعات با درجه پایین (LSIL)، ضایعات با درجه بالا (HSIL) و نهایتاً سرطان مهاجم سرویکس منجر می گردد.

تظاهرات بالینی و تشخیص زگیل تناسلی

زگیل های تناسلی، شایع ترین تظاهر بالینی عفونت با تیپ های کم خطر HPV هستند. این زگیل ها می توانند به صورت برجستگی های کوچک، گوشتی، یا گل کلمی شکل در نواحی تناسلی، مقعدی یا اطراف آن ظاهر شوند. ممکن است در اندازه، شکل و رنگ متفاوت باشند و اغلب بدون درد هستند، اما گاهی اوقات می توانند باعث خارش، سوزش یا خونریزی شوند. تشخیص زگیل تناسلی عمدتاً بر اساس معاینه فیزیکی و مشاهده ضایعات انجام می شود. در برخی موارد، ممکن است برای تأیید تشخیص و رد سایر بیماری ها، نیاز به بیوپسی و بررسی هیستوپاتولوژیک باشد.

تشخیص های افتراقی برای زگیل تناسلی شامل سایر ضایعات پوستی مانند خال، جوش، یا ضایعات ناشی از سفلیس ثانویه است. در موارد مشکوک، تست های آزمایشگاهی مانند PCR برای تشخیص و تعیین تیپ HPV نیز قابل استفاده است، اما این تست ها معمولاً برای تشخیص روتین زگیل تناسلی مورد استفاده قرار نمی گیرند و بیشتر در زمینه سرطان سرویکس کاربرد دارند.

درمان و پیشگیری از HPV و زگیل تناسلی

درمان زگیل های تناسلی بسته به اندازه، تعداد و محل ضایعات متفاوت است. روش های درمانی می توانند شامل درمان های موضعی (مانند پودوفیلوکس یا ایمیکیمود)، کرایوتراپی (فریز کردن)، الکتروکوتر (سوزاندن)، لیزردرمانی، یا جراحی برای برداشتن زگیل ها باشند. هیچ درمانی ویروس HPV را از بدن پاک نمی کند، بلکه تنها ضایعات بالینی را برطرف می سازد. به همین دلیل، امکان عود زگیل ها پس از درمان وجود دارد.

واکسیناسیون علیه HPV، به خصوص برای دختران و پسران نوجوان پیش از شروع فعالیت جنسی، مؤثرترین استراتژی برای پیشگیری از عفونت با تیپ های پرخطر HPV و در نتیجه کاهش چشمگیر خطر ابتلا به سرطان سرویکس است. این اقدام می تواند جامعه را از بار سنگین این بیماری نجات دهد.

اهمیت پیشگیری از طریق آموزش و واکسیناسیون بسیار زیاد است. واکسن های HPV (مانند گارداسیل و سرواریکس) برای محافظت در برابر شایع ترین تیپ های پرخطر HPV (به ویژه 16 و 18) و در برخی موارد، تیپ های کم خطر مسبب زگیل تناسلی ساخته شده اند. این واکسن ها معمولاً در سنین 9 تا 14 سالگی (پیش از شروع فعالیت جنسی) توصیه می شوند، اما می توانند در سنین بالاتر نیز تجویز گردند. واکسیناسیون، به همراه غربالگری منظم (پاپ اسمیر و تست HPV)، ستون های اصلی برنامه کنترل سرطان سرویکس را تشکیل می دهند.

فصل سوم: پاپ اسمیر و ابزارهای نوین غربالگری و تشخیص

مقدمه و تاریخچه پاپ اسمیر

تست پاپ اسمیر، که به افتخار پزشک یونانی جورج پاپانیکولائو نامگذاری شده است، یکی از مؤثرترین ابزارهای غربالگری سرطان سرویکس در تاریخ پزشکی است. معرفی این تست در اواسط قرن بیستم، منجر به کاهش چشمگیر مرگ و میر ناشی از این سرطان در کشورهای توسعه یافته شد. پاپ اسمیر به پزشکان امکان می دهد تا سلول های غیرطبیعی دهانه رحم را پیش از تبدیل شدن به سرطان مهاجم شناسایی کنند و بدین ترتیب، فرصت برای درمان زودهنگام و موثر فراهم شود.

تاریخچه پاپ اسمیر به اوایل قرن بیستم بازمی گردد، زمانی که پاپانیکولائو به مطالعه سلول های واژینال و سرویکس پرداخت و ارتباط تغییرات سلولی را با سرطان کشف کرد. از آن زمان، تکنیک های نمونه برداری و تفسیر نتایج بهبود یافته اند، اما اصل اساسی تست که شامل بررسی میکروسکوپی سلول های دهانه رحم است، بدون تغییر باقی مانده است. این تست یک نمونه برداری ساده و غیرتهاجمی است که نقشی حیاتی در برنامه های بهداشت عمومی ایفا می کند.

اساس تست پاپ اسمیر و صحت آن

اساس تست پاپ اسمیر بر پایه جمع آوری سلول ها از سطح دهانه رحم و کانال سرویکس است. این سلول ها سپس بر روی اسلاید شیشه ای پخش شده (پاپ اسمیر سنتی) یا در یک محیط مایع شستشو داده می شوند (پاپ اسمیر بر پایه مایع یا Liquid-Based Cytology – LBC) و برای بررسی میکروسکوپی به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می گردند. پاتولوژیست ها سلول ها را برای شناسایی هرگونه ناهنجاری، از جمله سلول های التهابی، آتپیک، دیسپلاستیک (پیش سرطانی) یا سرطانی بررسی می کنند.

صحت تست پاپ اسمیر به عواملی چون کیفیت نمونه برداری، تجربه سیتوپاتولوژیست و نوع سیستم گزارش دهی بستگی دارد. این تست دارای حساسیت و اختصاصیت قابل قبولی است، اما محدودیت هایی نیز دارد. به عنوان مثال، نتایج منفی کاذب (False Negative) ممکن است به دلیل نمونه برداری ناکافی یا نادیده گرفتن سلول های غیرطبیعی در آزمایشگاه رخ دهد. به همین دلیل، غربالگری منظم و استفاده از تست های تکمیلی مانند تست HPV DNA برای افزایش دقت تشخیص توصیه می شود.

مراحل و نحوه تهیه پاپ اسمیر و ابزارهای نمونه گیری

تهیه صحیح نمونه پاپ اسمیر برای دقت نتایج بسیار مهم است. این فرآیند معمولاً در مطب پزشک یا کلینیک توسط پزشک یا ماما انجام می شود و شامل مراحل زیر است:

1. آماده سازی بیمار: به بیمار توصیه می شود که 24 تا 48 ساعت قبل از تست از دوش واژینال، کرم ها یا داروهای واژینال و رابطه جنسی خودداری کند. بهترین زمان برای انجام تست، در اواسط چرخه قاعدگی و زمانی که خونریزی وجود ندارد، است.
2. معاینه با اسپکولوم: پزشک با وارد کردن اسپکولوم به واژن، دهانه رحم را برای مشاهده و نمونه برداری نمایان می سازد.
3. نمونه برداری از سلول ها:
   • نمونه برداری از اگزوسرویکس (سطح خارجی دهانه رحم): با استفاده از اسپاتول (Spatula) یا براش (Brush) سیتولوژی، سلول ها از ناحیه ترانسفورماسیون جمع آوری می شوند.
   • نمونه برداری از اندوسرویکس (کانال دهانه رحم): با استفاده از براش اندوسرویکال یا سایتوبراش، سلول ها از داخل کانال سرویکس جمع آوری می شوند.
4. آماده سازی نمونه:
   • در روش سنتی، سلول ها مستقیماً بر روی یک اسلاید شیشه ای پخش و با یک ماده ثابت کننده پوشانده می شوند.
   • در روش مایع (LBC)، براش یا اسپاتول بلافاصله در یک ویال حاوی مایع نگهدارنده شستشو داده می شود. این روش دقت بالاتری دارد و امکان انجام تست HPV DNA از همان نمونه را فراهم می کند.
5. ارسال به آزمایشگاه: نمونه به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می شود تا توسط سیتوپاتولوژیست مورد بررسی قرار گیرد.

ابزارهای اصلی مورد نیاز شامل اسپکولوم، اسپاتول، براش سیتولوژی (به ویژه سایتوبراش یا براش Cervex-Brush برای نمونه برداری کامل از اگزوسرویکس و اندوسرویکس) و ویال های حاوی مایع ثابت کننده برای LBC هستند.

تفسیر نتایج سیتولوژی سرویکس (پاپ اسمیر)

نتایج پاپ اسمیر بر اساس سیستم بتسدا (Bethesda System) گزارش می شود. این سیستم یک چارچوب استاندارد برای گزارش دهی یافته های سیتولوژیک است و شامل دسته بندی های مختلفی است که به پزشک کمک می کند تا بهترین برنامه پیگیری و درمانی را تعیین کند.

کفایت نمونه:

اولین نکته در تفسیر، ارزیابی کفایت نمونه است. اگر نمونه کافی نباشد یا به درستی تهیه نشده باشد (مثلاً حاوی تعداد کافی سلول اپی تلیال نباشد یا با خون یا التهاب پوشیده شده باشد)، نتیجه به عنوان ناقص یا فاقد سلول های اندوسرویکال/ترانسفورماسیون گزارش می شود که نیاز به تکرار تست دارد.

تغییرات واکنشی و ارگانیسم ها:

پاپ اسمیر همچنین می تواند نشان دهنده تغییرات سلولی غیرسرطانی ناشی از التهاب، عفونت (مانند کاندیدا، تریکوموناس، اکتینومایسس، یا هرپس سیمپلکس) یا آتروفی باشد. در این موارد، درمان عفونت یا التهاب و تکرار تست توصیه می شود.

سلول های غده ای و سنگفرشی آتپیک:

نتایج غیرطبیعی که نیاز به پیگیری دارند شامل موارد زیر است:

• ASCUS (Atypical Squamous Cells of Undetermined Significance): سلول های سنگفرشی آتپیک با اهمیت نامشخص. این شایع ترین نتیجه غیرطبیعی است و نشان دهنده تغییراتی است که به طور قطع پیش سرطانی نیستند اما غیرطبیعی محسوب می شوند. پیگیری معمولاً شامل تست مجدد پاپ اسمیر یا تست HPV DNA است.
• LSIL (Low-Grade Squamous Intraepithelial Lesion): ضایعه درون اپی تلیالی سنگفرشی با درجه پایین. این ضایعات معمولاً با عفونت HPV مرتبط هستند و بسیاری از آن ها خود به خود بهبود می یابند. پیگیری شامل تست HPV DNA، کولپوسکوپی یا پاپ اسمیرهای منظم است.
• HSIL (High-Grade Squamous Intraepithelial Lesion): ضایعه درون اپی تلیالی سنگفرشی با درجه بالا. این ضایعات خطر بیشتری برای تبدیل شدن به سرطان دارند و نیاز به کولپوسکوپی و احتمالاً بیوپسی و درمان (مانند LEEP) دارند.
• AGC (Atypical Glandular Cells): سلول های غده ای آتپیک. این نتیجه کمتر شایع است اما می تواند نشان دهنده ضایعات پیش سرطانی یا سرطانی در کانال سرویکس یا حتی رحم باشد و نیاز به ارزیابی دقیق تر شامل کولپوسکوپی، بیوپسی و گاهی اوقات ارزیابی اندومتر دارد.
• AIS (Adenocarcinoma In Situ): آدنوکارسینوم درجا. یک ضایعه پیش سرطانی در سلول های غده ای که نیاز به برداشتن جراحی دارد.
• Carcinoma: سرطان مهاجم (Squamous Cell Carcinoma یا Adenocarcinoma). این تشخیص نشان دهنده وجود سرطان است و نیاز به درمان فوری دارد.

نحوه برخورد با نتایج غیرطبیعی بسته به نوع ناهنجاری و پروتکل های بالینی متفاوت است. مهمترین نکته، پیگیری منظم و دقیق بر اساس توصیه های پزشک است.

سایر روش های تشخیصی و درمانی تکمیلی

علاوه بر پاپ اسمیر، ابزارهای تشخیصی و درمانی دیگری نیز در مدیریت سرطان سرویکس به کار می روند که دقت تشخیص را افزایش داده و گزینه های درمانی را کامل می کنند:

تست HPV (HPV DNA Test):

این تست به طور مستقیم وجود DNA ویروس های HPV پرخطر را در سلول های دهانه رحم تشخیص می دهد. تست HPV در کنار پاپ اسمیر یا به تنهایی به عنوان ابزار غربالگری اولیه استفاده می شود. اهمیت آن در این است که می تواند زنانی را که در معرض خطر بالاتر توسعه سرطان سرویکس هستند، شناسایی کند، حتی اگر پاپ اسمیر آن ها هنوز طبیعی باشد.

Co-Testing (پاپ اسمیر و تست HPV):

ترکیب تست پاپ اسمیر و تست HPV DNA (Co-Testing) دقیق ترین روش غربالگری سرطان سرویکس برای زنان بالای 30 سال محسوب می شود. این روش حساسیت بسیار بالایی در شناسایی ضایعات پیش سرطانی دارد و فواصل غربالگری را می توان تا 5 سال افزایش داد.

بیوپسی (نمونه برداری):

بیوپسی سرویکس برداشتن یک قطعه کوچک از بافت مشکوک دهانه رحم است که برای بررسی دقیق تر زیر میکروسکوپ (هیستوپاتولوژی) ارسال می شود. بیوپسی تنها راه برای تشخیص قطعی سرطان سرویکس و تعیین نوع و مرحله آن است.

کولپوسکوپی:

کولپوسکوپی روشی است که در آن پزشک با استفاده از یک میکروسکوپ مخصوص با نور و بزرگنمایی (کولپوسکوپ) دهانه رحم را به دقت مشاهده می کند. این روش زمانی انجام می شود که نتیجه پاپ اسمیر غیرطبیعی باشد. در طول کولپوسکوپی، پزشک می تواند نواحی مشکوک را شناسایی کرده و در صورت لزوم، بیوپسی هدفمند انجام دهد.

سنجش پروتئین P16:

پروتئین P16 یک بیومارکر (نشانگر زیستی) است که افزایش بیان آن در سلول های دهانه رحم می تواند نشانه ای از عفونت پایدار و فعال HPV باشد که منجر به تغییرات پیش سرطانی یا سرطانی شده است. سنجش P16 می تواند در موارد مشکوک سیتولوژیک به عنوان یک تست کمکی برای افتراق ضایعات خوش خیم از بدخیم مورد استفاده قرار گیرد.

کرایوتراپی (Cryotherapy):

کرایوتراپی یک روش درمانی برای ضایعات پیش سرطانی با درجه پایین (LSIL) و برخی از ضایعات با درجه بالا (HSIL) است. در این روش، بافت غیرطبیعی با استفاده از یک پروب بسیار سرد (معمولاً با نیتروژن مایع) منجمد و از بین برده می شود. این روش سرپایی و کم تهاجمی است.

هیسترکتومی (Hysterectomy):

هیسترکتومی، جراحی برداشتن رحم است و در موارد سرطان سرویکس پیشرفته تر یا عود کننده، یا در شرایطی که سایر روش های درمانی مؤثر نبوده اند، به عنوان گزینه درمانی مطرح می شود. نوع هیسترکتومی (کامل یا رادیکال) به مرحله و وسعت بیماری بستگی دارد.

غربالگری در بارداری و وضعیت غربالگری کانسر سرویکس در ایران

غربالگری سرطان سرویکس در دوران بارداری با توجه به حساسیت این دوره، باید با دقت و طبق پروتکل های خاص انجام شود. تست پاپ اسمیر در دوران بارداری ایمن است و توصیه می شود که به عنوان بخشی از مراقبت های روتین پره ناتال انجام شود. در صورت مشاهده نتایج غیرطبیعی، کولپوسکوپی می تواند انجام شود، اما هرگونه بیوپسی یا درمان تهاجمی معمولاً تا پس از زایمان به تعویق می افتد، مگر اینکه وضعیت اضطراری باشد و تشخیص سرطان مهاجم نیاز به مداخله فوری داشته باشد.

در ایران، برنامه های غربالگری سرطان سرویکس در حال اجرا است، اما با چالش هایی نیز روبرو است. دسترسی به خدمات غربالگری، آگاهی عمومی، و پوشش واکسیناسیون HPV از جمله مواردی هستند که نیاز به توجه و بهبود دارند. ارتقاء برنامه های آموزش بهداشت، افزایش دسترسی به تست های پاپ اسمیر و HPV DNA، و توسعه پروتکل های غربالگری مبتنی بر شواهد علمی، می تواند به کاهش بار بیماری سرطان سرویکس در کشور کمک شایانی کند. استفاده از روش های نوین تر و دقیق تر، و همچنین غربالگری در جمعیت های خاص مانند زنان باردار، اهمیت ویژه ای دارد.

جمع بندی و نکات کلیدی کتاب: مهمترین درس هایی که آموختیم

کتاب «غربالگری و تشخیص سرطان سرویکس» اثر رقیه سلمانی، یک راهنمای جامع و ضروری برای درک یکی از مهمترین مسائل سلامت زنان است. این کتاب با تشریح دقیق ابعاد مختلف سرطان سرویکس، از عوامل خطر و پاتوژنز آن گرفته تا روش های پیشگیری، غربالگری و درمان، دانش ارزشمندی را به خواننده ارائه می دهد. مهمترین درس هایی که از این کتاب می توان آموخت، شامل اهمیت حیاتی:

• آگاهی و آموزش: افزایش دانش عمومی و تخصصی درباره سرطان سرویکس و نقش HPV.
• غربالگری منظم: تاکید بر انجام منظم پاپ اسمیر و تست HPV DNA به عنوان ابزارهای کلیدی برای تشخیص زودهنگام ضایعات پیش سرطانی.
• واکسیناسیون HPV: شناخت واکسیناسیون به عنوان مؤثرترین روش پیشگیری اولیه از عفونت های HPV پرخطر و در نتیجه، کاهش چشمگیر خطر سرطان سرویکس.
• پیگیری دقیق نتایج غیرطبیعی: ضرورت پیگیری و مدیریت صحیح نتایج غیرطبیعی پاپ اسمیر و HPV برای جلوگیری از پیشرفت بیماری.
• روش های درمانی مدرن: آشنایی با گزینه های درمانی متنوع و پیشرفته برای مدیریت سرطان سرویکس در مراحل مختلف.

این اثر به خوبی نشان می دهد که با وجود شیوع بالای HPV، سرطان سرویکس تا حد زیادی قابل پیشگیری و درمان است. کلید موفقیت در کنترل این بیماری، در غربالگری فعال، تشخیص زودهنگام و مداخلات درمانی به موقع نهفته است. پیام اصلی کتاب، توانمندسازی افراد و جامعه از طریق دانش و اقدامات پیشگیرانه است تا بتوانند سرنوشت سلامت خود را در دست گیرند و از بار این بیماری بکاهند.

این خلاصه برای چه کسانی مفید است؟

این خلاصه جامع و تحلیلی از کتاب غربالگری و تشخیص سرطان سرویکس اثر رقیه سلمانی، برای طیف وسیعی از مخاطبان طراحی شده است تا نیازهای مختلف آن ها را پوشش دهد:

• دانشجویان رشته های پزشکی و علوم وابسته: این خلاصه برای دانشجویان پزشکی (به ویژه در گرایش های زنان و زایمان)، مامایی، پرستاری و علوم آزمایشگاهی یک منبع عالی برای مرور سریع مباحث، آمادگی برای امتحانات، و تکمیل پروژه های درسی است. این خلاصه به آن ها کمک می کند تا مفاهیم پیچیده را به صورت فشرده و ساختاریافته درک کنند.
• کارکنان واحدهای درمانی و بهداشتی: پزشکان عمومی، ماماها و سایر پرسنل بهداشتی که نیاز به به روزرسانی اطلاعات خود در زمینه پروتکل های غربالگری و تشخیص سرطان سرویکس دارند، می توانند از این خلاصه به عنوان یک ابزار مرجع سریع استفاده کنند. این محتوا به آن ها کمک می کند تا با آخرین دستورالعمل ها و روش های موجود آشنا شوند.
• افراد علاقه مند به سلامت و عموم مردم (به خصوص زنان): این بخش از مخاطبان که به دنبال اطلاعات جامع، اما در عین حال ساده و قابل فهم درباره سرطان سرویکس، علل، راه های پیشگیری و تشخیص آن هستند، می توانند از این خلاصه بهره ببرند. این محتوا به آن ها کمک می کند تا تصمیم گیری های آگاهانه تری در مورد سلامت خود و عزیزانشان اتخاذ کنند و اهمیت غربالگری منظم را درک کنند.

در نهایت، این خلاصه نه تنها معرفی یک کتاب است، بلکه یک راهنمای عملی و آموزشی است که ارزش افزوده ای فراتر از صرفاً ارائه اطلاعات ارائه می دهد و خواننده را در مسیر درک بهتر و مدیریت موثرتر سرطان سرویکس توانمند می سازد.